ZİYÂUDDÎN İBNU’L-ESÎR’E GÖRE BİR KÂTİB’İN BİLGİ SAHİBİ OLMASI GEREKEN KONULAR

Abstract

Ziyâuddin İbnu’l-Esîr, devletin önemli kademelerinden biri olan divân kâtipliği görevinde bulunmuştur. Divân kâtibi olması vesilesiyle kitâbet sanatıyla da ilgilenmiştir. Bu konu ile ilgili birbirini tamamlayan birçok önemli eser kaleme almıştır. Eserlerinde kitâbet sanatının mahiyeti ve nasıl îfa edilmesi gerektiği konusunda çok önemli fikirler ortaya koymuştur. Kitâbet, devletle ilgili her türlü kaydın tutulduğu bir makam olduğu için buraya atanan kimselerin ilmi donanımlarının önemli olduğunu belirtmiştir. Kâtiplerin başta nahiv ve sarf olmak üzere birçok konuda bilgi sahibi olmaları gerektiğini dile getirmiştir. Sadece bilgi sahibi olmanın yeterli olmadığını buna ilaveten bilginin meleke haline dönüşmesinin gerekliliğini vurgulamıştır. Kitâbet sanatında gramer hatalarının yapılmaması için nahiv ilminin öğrenilmesini önemli bir faktör olarak kabul etmiştir. Kur’ân ayetleri, hadis ve şiirlerden istifade etmenin temel husus olduğunu söylemiştir. Kitâbet için Kur’ân’ı Kerîm’in tamamının hadis ve şiirlerin de kendilerinden istifade edilecek miktarın ezberlenmesinin gerekli olduğunu dile getirmiştir. Kitâbet esnasında, ezberlenen şeyleri daha iyi kullanabilmek için onların sürekli tekrar edilmesini önemli görmüştür. Kitâbet ile ilgili deneyim ve tecrübelerini sık sık tekrarlayarak bu görevi üstlenecek kimselerin nasıl bir yol ve yöntem izlemeleri gerektiğini âdeta uygulamalı olarak göstermektedir. Kitâbette kullanılacak atasözlerin doğru yerlerde kullanılabilmesi için onların ortaya çıkış nedenlerinin iyi bilinmesi gerektiğini ifade etmiştir. Daha önce yaşamış şair ve ediplerin, şiir ve düzyazı alanlarında bırakmış oldukları edebî literatürün de bilinmesinin kitâbet açısından birçok faydasının olduğunu söylemiştir. Bu çalışma İbnu’l-Esîr’in kâtip ve kitâbet hakkındaki düşünce ve görüşleri etrafında oluşturulmaya çalışılmıştır. Kâtip ve kitâbetin temel niteliklerinin neler olabileceğinin tespit edilebilmesi çalışmanın esas hedeflerindendir. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden dökümantasyon metodu kullanılmıştır.