Kentsel Akarsu Koridorlarının Yeşil Altyapı Sistemi ile İyileştirilmesi: İzmir-Poligon Deresi Örneği

Abstract

Sanayi devriminden bu yana atık deşarj alanları olarak kullanılan akarsu koridorları, hızlı nüfus artışı nedeniyle kontrolsüz gelişen kentler içerisinde görünmez olmuşlardır. Kentsel akarsu koridorlarının büyük bir çoğunluğu beton kanal içerisine alınmış, üzerleri kapatılmış ve yatakları değiştirilmiştir. Kirlilik ve bahsi geçen işlemler sonucunda, doğal işlevlerinin birçoğunu kaybeden akarsular, uğradıkları baskılar sonucunda sorun kaynağı haline dönüşmüşlerdir. Oysaki, taşkın kontrolü, rekreasyon potansiyeli, biyoçeşitlilik rezerv alanı olma vb. hizmetlerle ekosisteme sağladıkları faydalar nedeniyle kentsel akarsu koridorları iyileştirilerek kente ve ekosisteme yeniden kazandırılması gereken alanlardır. Bu yaklaşımla, yaklaşık 30 yıldan bu yana kentsel akarsu koridorlarına yönelik farkındalık artmış ve koridorların yeniden ekosistemlere entegre edilerek iyileştirme çalışmaları hız kazanmaya başlamıştır. Çalışma alanı olan Poligon Deresi de yoğun kentleşme baskısı altında, beton kanala sıkıştırılmış ve kimi bölgesinde üzeri kapatılmış olarak ekosistemden koparılmış ve can ve mal kaybına yol açan sel baskınlarına neden olan kentsel akarsu sistemidir. Bu çalışma, Poligon Deresi’nin yeşil altyapı yaklaşımıyla yeniden ekosisteme ve kente entegre edilmesini ön gören restoratif ve rehabilitif tasarım önerilerini sunmaktadır. Çalışma iki farklı yaklaşımla yürütülmüştür. Poligon Deresi’nin yaratmış olduğu yıkıcı taşkınların kısa vadede iyileştirilebilmesi için öncelikli olarak mevcut durumun geliştirilmesine yönelik rehabilitasyon projesi hazırlanmış, alanın uzun vadede iyileştirilip doğaya yeniden kazandırılması ihtimaline ve yeni kentsel yerleşim alanlarında bulunan akarsu koridorlarının doğru kullanımlarına örnek oluşturulabilmesi açısından ikinci bir restorasyon projesi önerilmiştir. Restorasyon projesi aynı zamanda kentsel akarsuların yapılaşma baskısı altında kalmadan önce ekolojik prensiplere uygun olarak tasarımına yönelik durumu da içermektedir. Çalışmanın sonucunda, oluşturulan, rehabilitasyon ve restorasyon projeleri mevcut durum ile kıyaslanarak tartışılmış, iyileştirmeye yönelik çeşitli önermelerde bulunulmuştur. Sonuç olarak, sağlıklı bir kent ekosistemi oluşturulabilmesi için, büyük ölçekli plan kararları alınmasından itibaren ekolojik temelli yaklaşımların çok daha iyi sonuç vereceği, yeşil altyapı sistemlerinin desteği ile kentlerin afetlere dirençliliğinin yükseleceği ve mevcut doğal kaynakların daha sürdürülebilir ve verimli kullanılabileceği görülmüştür.