Żydowska Samopomoc Społeczna w okresie akcji „Reinhardt”

Abstract

W 1942 r. Żydowska Samopomoc Społeczna (ŻSS) była jedyną centralną organizacją żydowską w Generalnym Gubernatorstwie, mającą przedstawicielstwa w ponad 300 miejscowościach. Od samego początku akcji „Reinhardt” do Prezydium ŻSS w Krakowie docierały oficjalne pisma od lokalnych placówek, a także listy indywidualne, z informacjami o „wysiedleniach w nieznanym kierunku”, które w rzeczywistości były deportacjami do obozów zagłady. W artykule zanalizowano treść i język tych wiadomości oraz opisano działania, jakie Prezydium ŻSS podjęło w związku z gromadzonymi informacjami. W pierwszych tygodniach były to próby uzyskania potwierdzenia, dokąd docierają transporty, oraz negocjacje z niemiecką administracją GG w sprawie zapewnienia „przesiedleńcom” godziwych warunków życia w nowych miejscach. Działań tych zaprzestano wraz z narastaniem świadomości Zagłady. Wysiłki Prezydium koncentrowały się odtąd na chronieniu własnych pracowników przed deportacją i zwiększaniu ich liczebności. Ponadto nakłaniano lokalne placówki do tworzenia wspólnot pracy dla rzemieślników, co – jak uważano – zapewni zatrudnionym pozostanie na miejscu. Ostatecznie wszelkie środki zawiodły. ŻSS kontynuowała działalność pod zmienioną nazwą (Jüdische Unterstützungstelle, JUS) w znacznie zmniejszonym zakresie do lipca 1944 r.