Yabancı Sermayenin Coğrafi Dağılımına Kurumsal Unsurların Etkisi: Panel Veri Analizi

Abstract

Ülkeler arasındaki doğrudan yabancı yatırım (DYY) ve yabancı portföy yatırımı (YPY) eşitsizliğindeki heterojenliğin finansal gelişmedeki farklılıklara katkıda bulunduğu görülmektedir. Ancak, sermaye akışlarının hangi nedensel mekanizmalar aracılığıyla kesin işleyişi her zaman açıkça dile getirilmemiştir (Kohler, 2022: 1511). DYY ve YPY, farklı kurumlara sahip farklı coğrafi birimlerin sakinleri arasında gerçekleştirilen finansal işlemlerdir. Sermayenin doğası gereği herhangi bir mekâna ait olması ve kurumsal bir kimliğe sahip olması göz önünde bulundurulduğunda kurumsal ekonomik coğrafya yaklaşımı uluslararası sermaye hareketlerinin değerlendirilmesinde verimli bir hareket noktasını oluşturacaktır. Kurumsal ekonomik coğrafya; DYY ve YPY eşitsiz gelişme süreçleri arasındaki sistematik ilişkiyi, küresel-yerel dinamiklere uygun resmi ve gayrı resmi kurumsal çerçevede, mekânsal ekonomik etkileşimle oluşarak gelişen piyasalarla birlikte analiz ederek değerlendirecektir. Literatüre bakıldığı zaman, uluslararası sermaye hareketlerinin türleri, nedenleri, sonuçları belirleyicileri ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi, gelişimi gibi konuların çalışılmış olduğu görülmektedir. Ancak, uluslararası sermaye hareketlerinin tahminlenmesine ya da sermaye hareketlerinin nedenlerinin farklı olmasına sebep olan güdülerin neler olduğuna dair herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışma eşit olmayan mekânsal kalkınmayı, kurumsal ekonomik coğrafya yaklaşımı ile açıklamaya çalışırken aynı zamanda uluslararası sermaye hareketlerinin uzun vadeli dinamiğini anlamamıza da yardımcı olacaktır. Söz konusu çalışmada asimetrik uluslararası sermaye dağılımını kurumsal ekonomik coğrafya perspektifinde değerlendirmek için 2006-2020 yılları arasını kapsayan 20 ülkenin uzun dönemli sermaye hareketlerinden, doğrudan yabancı yatırım ve yabancı portföy yatırımı verileri kullanılarak panel veri analizi uygulanmıştır. Çalışmada Swamy-S Homojenlik testi ile serilerin heterojen olduğu tespit edilmiştir. Sonrasında yatay kesit bağımlılığı ve birim kök testleri incelenmiş ve eş bütünleşme testi olarak Westerlund (2007) kullanılarak yapılan test sonucunda değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin varlığı tespit edilmiştir. Panel DMOLS testi ile sınanarak tespit edilen uzun dönem eş bütünleşme ilişkisinin katsayıları tahmin edilmiştir. Hata düzeltme modeli, Bond ve Eberhardt (2009) ile Bernhard ve Teal (2010) tarafından geliştirilmiş genişletilmiş ortalama grup (AMG) tahmincisi ile tahmin edilmiş ve tahmin sonuçlarına göre her ülke için, bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken üzerindeki etkisinin farklı olduğu saptanmıştır.