Wróżbiarstwo i praktyki magiczne w świetle dokumentów wczesnochrześcijańskich synodów oraz ustaw państwowych pierwszych cesarzy chrześcijańskich (IV-VI w.)

Abstract

Chrześcijanie późnego antyku, mimo rosnącej roli chrześcijaństwa i uznania go za religię państwową, żyli w świecie, który nadal obfitował w różnorodne formy kultu po­gańskiego. Pogańskie wróżbiarstwo i liczne praktyki magiczne wciąż miały doskonałe warunki do rozwoju. Kulturowa i religijna działalność człowieka, mimo zakazów pań­stwowych i kościelnych, w naturalny sposób utrzymywała potrzebę podejmowania prób, za pomocą specjalnych środków i technik, poznania przyszłości lub wpłynięcia na los i przebieg wydarzeń. Takiej sytuacji sprzyjał fakt, że chrześcijanie nie żyli w izolacji, lecz współegzystowali z poganami na terenie Imperium Romanum. W niniejszej publi­kacji przedstawiono szczegółową analizę postanowień synodów obradujących od IV do VI w. w odniesieniu do wróżbiarstwa i praktyk magicznych. Analizie w tej kwestii pod­dano m.in. kanony ogłoszone w Elwirze (306), Arles (314), Laodycei we Frygii (koniec IV w.), Saliq w Seleucji-Ktezyfonie (410), Irlandii (456–465), Vannes w Bretanii (461–491), Galii (ok. 475–485), Agde (506), Orleanie (511), Eleuze (551) dwa razy ponow­nie w Seleucji-Ktezyfonie (544 i 554) oraz w Bradze (572) i Narbon (589). W celu pełniej­szego ukazania przywołanego w temacie zagadnienia omówiono również prawodawstwo cesarskie, ogłaszane w sprawach religijnych przez pierwszych chrześcijańskich cesarzy rzymskich, począwszy od Konstantyna aż do Arkadiusza. Analizie poddano przede wszystkim ustawy zawarte w 16 księdze Kodeksu Teodozjańskiego. W tym kontekście przywołano edykty cesarskie ogłoszone w latach 341, 381, 385, 392, 395 oraz 396.