Türkiye’de yapay ışık kirliliği ile kuş gözlemleri arasındaki ilişkinin zamansal ve mekânsal analizi: Jeoistatistiksel bir yaklaşım

Abstract

Işık kirliliği, belirli bir bölge içerisinde bulunan yapay ışık kaynağının gereğinden fazla ve şiddetli ışık saçması sonucunda oluşan çevresel bir risktir. Bu kirlilik, canlı türleri üzerinde önemli etkilere sahiptir. Örneğin; kuşların, beslenme, göç hareketi ve üreme gibi davranışlarında bozulmalara neden olmaktadır. Yapay ışık kirliliğinin tespit edilebilmesinde son yıllarda uzaktan algılanmış gece ışığı görüntüleri yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de yapay ışık kirliliği ile kuş gözlemleri arasındaki ilişkinin zamansal ve mekânsal olarak incelenmesidir. Bu kapsamda, 2000—2022 yılları arasındaki DMSP ve VIIRS uydularından elde edilen gece ışığı görüntüleri ile dünyanın en büyük biyoçeşitlilik ile ilgili vatandaş bilimi projesi olan eBird veri tabanı kullanılmıştır. Buna göre gözlem noktalarının zamansal ve mekânsal değerlendirilmesinde Space Time Cube veri modeli oluşturulmuştur. Elde edilen veri yapısı ile Emerging Hot Spot ve Getis-Ord General G* analizi uygulanarak mekânsal dağılımın istatiksel olarak anlamlılığı test edilmiştir. Sonuç olarak, piksel ölçeğinde elde edilen gece ışığı yansıma değerlerindeki değişim ile gözlem noktaları arasındaki ilişki mekânsal ve zamansal olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar gözlemlenen kuş türü sayıları ile yapay ışık değişimin yüksek olduğu alanlar arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.