TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE SOMATİK DEYİMLER

Abstract

fizyolojisini oluşturan organlar, bu organların adlandırılması ve somut olan adlandırmaların deyimleşmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Organ adları, dillerdeki temel kelimeler arasında yer almakta ve diller arasındaki akrabalığın tespit edilmesinde kullanılmaktadır. Deyimlerde organ adlarının kullanımı oldukça yaygındır. Organ adlarıyla kurulan deyimler, somatik deyim olarak adlandırılmaktadır. Türkiye Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Kazak Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi gibi lehçelerde organ adlarıyla kurulan deyimler tespit edilmiştir. Ancak Türkmen Türkçesinde yer alan somatik deyimler üzerine bilinen bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada öncelikle deyimler ve organ adları disiplinlerarası bir bakış açısıyla sınıflandırılmıştır. Daha sonra deyimlerde kullanılan organ adları da yapısal ve anlamsal olarak ele alınmaya çalışılmıştır. Anatomi ve dilbilim alanlarından hareketle organ adları öncelikle baş kısmındaki organlar, boyun kısmındaki organlar, gövde kısmındaki organlar, üst uzantı, alt uzantı ve vücudu kapsayan organlar olmak üzere önce altı gruba ve daha sonra her biri kendi içerisinde farklı gruplara ayrılmıştır. Türkmen Türkçesinde yer alan organ adlarıyla kurulan deyimler “Türkmen Türkçesi Türkiye Türkçesi Deyimler Sözlüğü”nde taranmış ve “Türkmen Diliniñ Frzazeologik Sözlügi” ile karşılaştırılarak tespit edilmiştir. Türkmen Türkçesinde organ adlarıyla kurulan deyimler ve bu deyimlerin anlam özellikleri sınıflandırılarak elde edilen verilerden hareketle bir sonuca varılmaya çalışılmıştır.