Türkiye’nin Belgrat Büyükelçiliği Raporlarına Göre Balkan Ülkeleri Arasında İşbirliği Arayışları (1930-1940)

Abstract

Birinci Dünya Savaşı’nın galip ülkeleri İtilaf Devletleri Avrupa ve Ortadoğu’yu çıkarlarına uygun yapıya kavuşturmak istediler. Rusya gibi bir müttefiki savaşın sonlarına doğru kaybetmelerine rağmen savaşı galip bitirmeyi başardılar. Bu savaş Osmanlı, Rusya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun sonunu getirdiği gibi Rusya’nın dışında diğer iki imparatorluğun topraklarında yeni devletler ortaya çıktı. Orta Avrupa, Balkanlar ve Ortadoğu’da ortaya çıkan devletler ve manda yönetimlerinin geleceği, savaşın galiplerinin istediği biçimde sağlanan geçici barış döneminin başlıca sorunları oldu. Öte yandan en ağır kayıpları yaşayan devletlerden biri olan Osmanlının Türk unsurları Anadolu ve Trakya coğrafyasında yeni bir devlet kurdu. Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında diğer unsurlarının kurduğu devletler ile bölgesinde yeniden barış ve güvenliğe dayalı ilişkiler kurmaya çalıştı. Savaşın diğer mağlubu olan Almanya’nın 1930’dan sonra izlediği yayılmacı politika ile galipler arasında yer alan ama istediğini bir türlü elde edemeyen İtalyan yayılmacılığı, galiplerin oluşturduğu barış döneminin uzun sürmeyeceğinin habercisiydi. Bu ülkelerin Orta Avrupa, Doğu Avrupa, Balkanlar ve Akdeniz’de ki faaliyetleri bütün ülkeleri kaygılandırıyordu. Polonya’dan başlayarak Türkiye’ye kadar uzanan Avrupa’nın Doğu ve Orta kısmında bulunan devletler mevcut durumlarından memnun olmadıkları gibi aralarındaki güven bunalımı hat safhada idi. Fakat İtalya, Almanya ve Sovyetler Birliği’nin Balkanlar ve Doğu Avrupa’da izlediği politikalar bu devletleri kaygılandırdığından işbirliğine mecbur olduklarının bilincindeydiler. Güven bunalımını aşmak için aralarında Balkan Konferansları, Küçük Antant, Balkan Antantı gibi işbirliği çabaları olmasına rağmen, bölgedeki barışı tehdit eden sebepleri ortadan kaldıramamıştır. Başta Belgrad Büyükelçiliği olmak üzere Türkiye Büyükelçilikleri vasıtasıyla gelişmeleri günü gününe takip etmiştir.