Türkçede ses kavramsal alanının yapılandırılmasında imge şemaları, kavramsal met

Abstract

Bu calismada ses; muzik ve dil alanlarindaki gorunumleri cercevesinde ele alinarak, ustdil ve gunluk dildeki kavramsallastirilma eksenlerinde incelenmistir. Cogu alanda oldugu gibi, ses hakkinda da yapilandirilmis bilgilere sahibiz. Sesin yukseklik, gurluk, tini gibi alt bilesenleri; ezgi, dizi, hareket, tonlama gibi olusumlari incelendiginde, bunlarin zihin tarafindan somutlastirilmaya ihtiyac duyulan soyut kavramlar olarak goruldugu, muzik ve sesbilim metinleri ile gunluk dildeki kalip sozlerde karsilasilan imge semalari, kavramsal metafor ve metonimi oruntulerinden anlasilmaktadir. Buradan hareketle, Turkcede ses kavraminin ic duzenlenisinde bu oruntulerin rollerinin incelenmesi bu calismanin amacini olusturmaktadir. Bu dogrultuda, cesitli muzik teorisi, muzik ansiklopedisi, ses fizigi ve sesbilim kaynaklarindan bilimsel ustdil ornekleri derlenmistir. Diger yandan, ses kavramsallastirmasinin kulturel/naif yonu hakkinda gunluk dildeki kaliplasmis soz, deyim ve atasozlerinden yararlanilmis, internet sitelerindeki kullanimlara basvurulmustur. Bulgular, sesin betimlenmesinde muzik ve sesbilim ustdilinin yani sira gunluk dilin de imge semalari, kavramsal metafor ve metonimi oruntuleri acisindan zengin oldugunu gostermektedir. Bilgi alanlari arasinda ortusen yanlar olmakla birlikte farkliliklar da tespit edilmistir. Ayrica muzik ve sesbilimdeki ses terimlerinin cogunlukla gunluk dil kaynakli olduklari ve metafor uzerinden anlam genislemesine ugrayarak terimlestikleri de gozlemlenmistir. Ses, suphesiz muzik ve dil alanlari ile sinirlandirilamayacak kadar zengin bir olgudur. Bu calismanin tespitlerinin, sesin diger turlerinin kavramsallastirilma bicimleri hakkinda da onemli sezdirimler yaratmasi beklenmektedir.