Towards phrasal attachment of European Portuguese proclitics. A corpus-based inquiry into diachronic phonology-syntax interface

Abstract

Ku nieafiksalnym związkom proklityka-czasownik w europejskiej odmianie jezyka portugalskiego. Badanie korpusowe nad zmianą w skladni wywolaną czynnikami fonologicznymi Artykul przybliza powody, dla ktorych portugalskie (europejskie) zaimki atoniczne w pozycji prewerbalnej, dawniej stanowiące cześc innych wyrazen, staly sie wyrazeniami prozodycznie wprawdzie niesamodzielnymi, lecz skladniowo samodzielnymi. Material empiryczny pochodzi z utworzonego przez autorow korpusu, opartego na tekstach z XVII, XVIII i XIX wieku, wydobytych z portugalskiej Narodowej Biblioteki Cyfrowej. Wazną role w ewolucji klityk odegral model linearny zwany ‘interpolacją’, czyli brak styczności miedzy przedczasownikową klityką a formą czasownika. Elementem, ktory jako jedyny mogl je rozdzielic w analizowanym czasie byl wykladnik negacji nao ‘nie’. Jego lokalizacja po zaimku eliminowala mozliwośc zmian alomorficznych, jakim ulegaly w zwyklej proklizie zaimki 3 os. dopelnienia blizszego. To te wlaśnie zaimki byly najcześciej oddzielone od formy czasownikowej przez nao . Zmiana wyeliminowala bardzo trudne w przetwarzaniu mowy sekwencje sylab powstalych wskutek sąsiedztwa nao -zaimek 3 os. (stąd popularnośc sekwencji o odwrotnym szyku: zaimek- nao ). Ponadto dowiedzione zostalo istnienie tzw. samoistnej (nie wymuszonej) interpolacji. Analiza materialu jezykowego wskazuje, ze byla ona mozliwa w kontekstach pozostawiających uzytkownikom swobode wyboru lokalizacji zaimka (przed bądź po czasowniku), a w ktorych w obecnym portugalskim europejskim obowiązkowa stala sie pozycja poczasownikowa.