Tile Decoration in the Ottoman Period Mosques at Southeast Anatolian (Şanlıurfa and Gaziantep Examples)

Abstract

Osmanlı Dönemi çini sanatı hakkında yapılan çok sayıdaki araştırma sayesinde bu dönemin çini süslemeleri hakkında oldukça detaylı bilgilere sahibiz. Günümüzde yapılan araştırmalar ile bu bilgiler her geçen gün daha da artmaktadır. Osmanlı döneminde, özellikle 16. yüzyılda İznik üretimi çiniler, başta başkent olmak üzere İmparatorluğun çeşitli bölgelerinde inşa edilen yapıları süslemekte kullanılan ana bezeme malzemelerinden birisi olmuştur. İznik’in yanında Kütahya, Tekfur Sarayı ve Diyarbakır gibi İstanbul ve Anadolu’nun farklı bölgelerinde çini üretildiği ve mimari süslemede kullanıldıkları da bilinmektedir. Çalışmamız kapsamında değerlendirdiğimiz Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Şanlıurfa ve Gaziantep şehirlerinin coğrafi konumları göz önüne alındığında, İznik’ten bu bölgeye çini getirilmesi zor ve zahmetli olacağı için bu şehirlere daha yakın olan Diyarbakır ve Suriye’den muhtemelen stok (depo) çinilerin getirildiği ve süslemede kullanıldıkları anlaşılmaktadır. Özellikle Diyarbakır, Şam ve Halep gibi bölgelerde inşa edilen yapıların yerel atölyelerde üretildikleri düşünülen çinileri ile Şanlıurfa ve Gaziantep şehirlerindeki yapıları süsleyen karolar halindeki birbirlerinden farklı çinilerin çok yakın benzerlikler taşıması bu fikri güçlendiren bir durumdur. Şanlıurfa ve Gaziantep şehirlerindeki çinilerin benzer örnekler ile birlikte değerlendirilmesi, Osmanlı mimarisinde İznik dışındaki merkezlere ait çinilerle süslü yapıların tanıtılması ve Diyarbakır ile Suriye’deki üretim merkezlerinin 16.-17. yüzyıllarda bölgedeki yapıları süsleyen çinileri ürettiklerini göstermesi açısından önemli olacaktır.