The Views of Some Ash'ari Scholars on the Increase-Decrease in Faith in the Context of the Concepts of Sin and Major Sin (Kaba’ir)

Abstract

Eş‘arîlik, ilk dönem mezhepleri içinde Ehl-i Sünnet ekolünün en güçlü mezheplerinden sayılmaktadır. Bu bağlamda Eş‘arîliğin tartışmalı konulara getirdiği çözümler hem kendi mezhebinin görüşleri olarak kelâm otoriteleri nezdinde yer edinmiş hem de Ehl-i Sünnet’in bir yaklaşımı olarak literal anlamda değerlendirilmiştir. İmanda artama-eksilme mevzusu, ilk dönem kelâmî tartışmaların en nirengi meselelerinden biri sayılmıştır. Mu‘tezile’nin imanda artma-eksilme bağlamında günah kavramına getirdiği ifrata varan yorumu, Eş‘arî kelâmcıları tarafından da belli sınırlar içinde değerlendirilerek Kur’an ve Sünnet bağlamında neticelendirilmeye çalışılmıştır. Nitekim Eş‘arîler, iman kavramını inanç sisteminde yüksek bir mertebeye yerleştirerek küçük günah veya kebâir denilen büyük günahların imana halel getirmediğini savunmaktadırlar ki bu temel görüş, Eş’arîlerin iman tanımlamasına da uymaktadır. Nitekim Gazzalî gibi bazı Eş’arî kelamcılar, iman kavramını fiillerden vareste kılarak daha çok kalbin bir ameli olarak değerlendirmişlerdir. Çalışmamızda imanın artması ve eksilmesi meselesinde, Eş‘arî kelâmcıların günah ve kebâir kavramlarına yaklaşımlarını ele almanın yanı sıra diğer mezheplerin görüşlerine de yer verilerek karşılaştırmalı bir tahlil yapılmıştır.