The Scope of War Words in Evliyâ Çelebi's Seyahatnâme

Abstract

Evliyâ Çelebi, ömrünün büyük bir bölümünü seyahatlerde geçirip gördüğü, tecrübe ettiği ya da ikincil kaynaklar vasıtasıyla haberdar olduğu birçok olayı eserinde kaleme alarak bu bilgilerin bugüne ulaşmasını sağlamıştır. Seyahatnâme, muhteva genişliği ve döneminde alışılmışın dışındaki dili dolayısıyla yalnızca Türk edebiyatının değil, tüm dünya edebiyatının en önemli tarih kaynakları arasında yer almaktadır. Evliyâ Çelebi’nin sosyal statüsü ve eserin basmakalıp gezi edebiyatı ürünü dışında olması, eserin tarihi kaynak bağlamında önemini bir kat daha artırmaktadır. Keza Seyahatnâme’de çok sayıda savaş ve sefer konu edilmektedir. Çoğu savaşa bizzat katılan Seyyah, “savaş, gaza, sefer, cenk, fetih, fütühat” gibi sözcükleri bilinçli bir şekilde kullanmış ve 17. yüzyılda gerçekleşmiş birçok savaşta elde edilen ganimetten kullanılan silahlara, fethedilen yerlerden savaşa katılan askerlerin psikolojik durumlarına kadar bilgiler sunabilmektedir. Sunulan bu bilgilerde kullanılan dil, söz varlığı ve kimi yerlerde fonetik/morfolojik veriler savaş dili bağlamında da Seyahatnâme’yi ayrı bir yere konumlandırmaktadır.
 Bu çalışmada Evliyâ Çelebi’nin ilgi çekici bir dille okuyanın gözünde canlandırma olanağı sunduğu savaş anlatıları; söz varlığı, Seyyah’ın sözcük tercihi ve kullanılan dil bağlamında ele alınacaktır. Böylece savaş edebiyatı bağlamında Seyahatnâme’nin konumu tespit edilmeye çalışılacaktır.