The Schengen Area as an illustration of the Late Westphalian order

Abstract

Klasycznymi elementami tworzącymi przestrzeń międzynarodową są podmioty państwowe, suwerenność, terytorium, prawo międzynarodowe i pochodne tych elementów zakorzenione w ładzie wesfalskim. Ich zwornikiem są granice, które porządkują przestrzeń międzynarodową, a zmiany ich położenia, struktury czy zasad przekraczania pociągają za sobą ogromne konsekwencje dla porządku politycznego. Wyznaczniki ładu późnowesfalskiego, którymi są: zmienność, niepewność i pluralizm możliwości, burzą w pewnym wymiarze wypracowane mechanizmy funkcjonowania tych elementów. Zmiany zasad i możliwości funkcjonowania państw w środowisku międzynarodowym powodują często deficyt mechanizmów reakcji na nie i pojawiający się efekt zaskoczenia. Zmianom ulega również istota granic, do których zaliczymy: redefinicję podziału wnętrza państwa i środowiska zewnętrznego, zastępowanie percepcji granicy w kategoriach bariery na rzecz pomostu oraz rozszerzenie praktyk kontroli granic o koncepcję zarządzania granicami. Strefa Schengen urzeczywistnia porządek późnowestfalski, redefiniując pojęcie środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, granic państwowych i granic zewnętrznych oraz jest przejawem zmienności, niepewności i sprzeczności. Strefa ewoluowała w wymiarze terytorialnym i prawnym, przechodząc przez fazy wprowadzenia, wzrostu i dojrzałości oraz schyłku, który nie oznacza upadku strefy Schengen, ale niepewność co do uwarunkowań jej działania i jest przejawem koncepcji o „niezdecydowaniu” granic. Obecna faza może stać się punktem zwrotnym w kierunku konwersji strefy Schengen, niosąc ze sobą nowe rozwiązania.