The Problem of Naming in the History of Islamic Sects and the Importance of Handling a Sect, School, Tradition or Group in Its Systematic -In the Sample of Alevi Qualified Tradition-

Abstract

Bu çalışma İslam Mezhepleri Tarihi’nde isimlendirme sorunu ve bir mezhep, ekol, gelenek veya grubun kendi sistematiği içerisinde ele alınması konularını Alevî nitelemeli gelenek örnekleminde incelemektedir. Bir mezhep, ekol, gelenek ya da grubun isimlendirilmesi; kurucu ismi, ana düşüncesi, iddiaları ve kavramları, mekânla ilişkisi gibi hususlarda sunduğu veriler bakımından önemlidir. Diğer önemli bir husus da bunların kendi sistematik yapısı ve kavramları gözetilerek ele alınmasının gerekliliğidir. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen bu araştırmada, Alevî nitelemeli gelenek mensubu topluluklarla ilgili bazı tartışmalı konuların, Mezhepler Tarihi’nin söz konusu iki alandaki metodik yaklaşımları merkezinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Alevî nitelemeli topluluklar, ocak sistemine dayalı olarak varlıklarını sürdürmekte ve her ocak farklı bir tasavvufî neşveye sahip olabilmektedir. Gerek ocak farklılığı gerek tasavvufî ekol mensubiyeti, ana konulardan âdâb ve erkâna hemen hemen bütün alanlarda ocaklar arasında farklılıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu durumda Alevî gelenekle ilgili yürütülecek çalışmalarda öncelikle ocak sistemi dikkate alınmalıdır. “Sırf tesmiye mahiyeti değiştirmese” de isimlendirmenin olay ya da olgunun keyfiyetiyle irtibatlı olduğu açıktır. Dolayısıyla isimlendirme hususunda ocakların geleneksel olarak taşıdıkları isimler merkeze alınarak ana ocak ve alt ocaklar sistematiğine dayalı mevcut durum göz önünde bulundurulmalı; geleneğe kimliğini kazandıran ana konular, dinî sosyokültürel kurumsal yapılar ele alınırken de her ocağın kendi sistematiği ve kavramsal örüntüsü dikkate alınmalıdır.