The poetic response to the Asia minor disaster

Abstract

<p>Στο άρθρο αυτό, το όποιο αποτελεί τό πρώτο στάδιο μιας εκτεταμένης<br />μελέτης μου για τήν ποιητική άπάντηση στη Μικρασιατική Καταστροφή,<br />εξετάζεται τό θέμα τής Καταστροφής στο έργο τριών ποιητών, οί όποιοι<br />έζησαν τά γεγονότα καθώς αυτά συνέβησαν, τών: Κωστή Παλαμά, Κ. Π.<br />Καβάφη καί Κώστα Καρυωτάκη.<br />Τοϋ Παλαμά σχολιάζονται: (1) δύο ποιήματα του 1919 ,«Πέρα ώς πέρα<br />στή γη τής Τωνίας» [= «Σμύρνη»] καί «Στής Παναγιάς τήν Πόλη τό Κοράνι»,<br />από τά Δεκατετράστιχα), όπου φαίνεται, άφ’ ενός, ό ενθουσιασμός τοϋ ποιητή<br />μέ τήν προοπτική τής επικείμενης (όπως πίστευε) πραγματοποίησης τής<br />Μεγάλης ’Ιδέας, καί, άφ’ ετέρου, ή συνείδησή του τής λιγότερο αισιόδοξης<br />πλευράς τών πραγμάτων, δηλαδή τής Ρωμιοσύνης, θύματος όχι μόνο τών<br />Τούρκων άλλά καί τής αδιαφορίας τής Δύσης· (2) τό ποίημα «Οί Λύκοι», τοϋ<br />1922, όπου εκφράζεται ή οργή τοϋ ποιητή άπέναντι σε όλους όσοι εύθύνον-<br />ταν για τήν Καταστροφή, καί γίνεται νύξη γιά τό ρόλο τών «Μπολσεβίκων»,<br />γεγονός πού προκάλεσε τή διαμάχη μέ τον Βάρναλη· καί (3) τό ποίημα «Τό<br />Τραγούδι τών Προσφύγων», όπου ή οργή τοϋ ποιητή έχει κατασταλάξει, καί<br />ή πίστη του στή Μεγάλη ’Ιδέα φαίνεται νά έχει άποκατασταθεΐ.<br />Τοϋ Καβάφη σχολιάζονται τά ποιήματα: (1) «Πάρθεν», τοϋ 1921, όπου ό<br />ποιητής γεφυρώνει τό χάσμα άνάμεσα στο τέλος τοϋ Βυζαντίου καί τήν αρχή<br />τοϋ τέλους τής Μεγάλης ’Ιδέας· (2) «'Υπέρ τής ’Αχαϊκής Συμπολιτείας Πο-<br />λεμήσαντες», πού ανήκει σε έναν κύκλο ποιημάτων τών χρόνων 1921-22,<br />όπου άπαντά τό θέμα τής στρατιωτικής νίκης, καί πού ή συσχέτισή του μέ τά<br />γεγονότα τής Μικρασιατικής Καταστροφής προκάλεσε μια ζωηρή συζήτηση<br />· καί (3) «Είς ’Ιταλικήν Παραλίαν», τοϋ 1925, όπου μπορεί νά υπάρχει μία<br />λανθάνουσα άναφορά στον τρόπο μέ τον όποιον ή Ελλάδα δέχθηκε τούς<br />πρόσφυγες τής Μικρδς ’Ασίας.<br />Τοϋ Καρυωτάκη έξετάζονται δύο ποιήματα δημοσιευμένα τό 1927: (1)<br />«[Όταν άνθη έδένατε...]» (άπό τά ’Ελεγεία), όπου, ή καταγγελία όσων εύθύ-<br />νονταν γιά τή Μικρασιατική ’Εκστρατεία καί γιά τήν τελική αποτυχία της,<br />καθώς καί ή συμπαράσταση τών στρατιωτών πού θυσιάστηκαν, συνδέονται </p><p>μέ τή γνωστή άντιμιλιταριστική στάση του ποιητή· καί (2) «Εις Άνδρέαν<br />Κάλβον» (από τις Σάτιρες), όπου ό Καρυωτάκης συγκρίνει, τα στρατιωτικά<br />ιδανικά του 1821 μέ τήν ήθική παρακμή τοΰ στρατοί) μετά τό 1922, καί<br />σατιρίζει τήν ταχεία εξέλιξη όσων νικών είχαν κερδιθεΐ στο όνομα τής<br />«Ελευθερίας», στή «δουλεία» μιας στρατιωτικής δικτατορίας. Άναφέρεται<br />επίσης τό «μικρο-διήγημα» «'Ένας Πρακτικός Θάνατος», όπου τό θέμα των<br />προσφύγων, γιά τή μοίρα τών όποιων ό Καρυωτάκης δείχνει ιδιαίτερη ευαισθησία,<br />συνδέεται μέ τό κατ’ εξοχήν καρυωτακικό θέμα τοΰ «γραφείου» καί<br />τής γραφειοκρατίας.<br />Ή εξέταση τών κειμένων αύτών μάς επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι ή<br />άμεση ποιητική άπάντηση στή Μικρασιατική Καταστροφή ήταν πολύφωνη.<br />Στα μεταγενέστερα χρόνια, καθώς ή εμπειρία τής Καταστροφής έγινε μια<br />όλο καί περισσότερο άμυδρή άνάμνηση, άντικαταστάθηκε στήν ποιητική<br />συνείδηση άπό άλλες τραγωδίες· στο βαθμό πού ή ίδια ή «λησμονιά» είναι<br />κεντρικό θέμα ενός άπό τά πιο πρόσφατα ποιήματα γιά τήν Καταστροφή:<br />«’Αναζητήσεις μέσω τοΰ Ελληνικού Έρυθροϋ Σταυροΰ» τοΰ Γιώργου Γε-<br />ραλή.</p>