The Morphology of Kufic Inscriptions in Mosques and Minarets in Isfahan: The Cases of Razi and Azari Styles

Abstract

خط به­ عنوان وسیلة ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ­ها به آیندگان و تأثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط­ کوفی آغاز کتیبه­ نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه­ های جدیدی از آن ایجاد شده­است. در باب هنر اسلامی پژوهش­ های بسیاری صورت ­گرفته اما به بررسی دقیق و گونه­ شناسی خط­کوفی به‌ صورت جامع کمتر توجه شده­است. یافته­های محققان پیشین در این پژوهش تکمیل ­شده و زیرگونه ­هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه‌ کوفی و شناخت شیوة بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود ­دارد. لذا هدف اصلی گونه ­شناسی کتیبه‌های کوفی در مساجد جامع و مناره­های اصفهان منتسب به شیوه­های رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از ­طریق منابع کتابخانه­ای و میدانی به­دست آمده­است. براساس یافته­ ها مشخص گردید که کتیبه­‌کوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چونلا والف قابل تفکیک است. کوفی تزیینی نیز دارای چهار دسته کلی”ساده،”پیچیده،”گره­دار و”گردان است. نوع گره ­دار خود دارای دو زیر­گونة با نقوش”تکرار­شونده و ”متفاوت است. همچنین کتیبه بنایی از­نظر شکل و نحوة گسترش حداقل دارای شش‌گونه(ساده با فاصلة مساوی،”دندانه‌ای،”گره ­دار،”تابع شکل قاب،”تودررتو و”مادر و فرزند) است. در این پژوهش همچنین ریزگونه‌ها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه­ ها مورد بررسی قرار گرفته است.