The Manifestations of Effect of the Science of Hadith on the Science of History of Islam

Abstract

Hadis ilmi, başlangıcından bu yana tarihsel şartlara göre gelişmeler göstermiş, isnad ve ricâl ilmi gibi alt ilim dalları ile İslam düşüncesinin ürettiği özgün ilimler arasındaki yerini almıştır. Öte yandan Hadis ilmi tarihten lügate ilişki kurduğu ilim dallarının gelişmesine katkıda bulunmuş ve onları kendisine hizmet edecek şekilde dönüştürmüştür. Makalede, Hadis ilminin Tarih ilmine bu bağlamdaki etkilerinin tezahürleri isnad, terâcim kitapları, dünya ve genel tarih kitapları ve ensâb kitapları üzerinden ele alınmaktadır. Temelde bir hadisin ya da sözün nispet edildiği kişiye aidiyetinin tespiti için kullanılan isnad, ilk tarihçilerin çoğunun hadisçi olmasından dolayı Tarih ilmine de intikal etmiş ve tarih kitaplarında isnad, nakledilen bilginin dayanağı olarak kullanılmıştır. Hadisçilerin isnadlarda yer alan râvilerin durumunu tespit etmek için geliştirdiği tabakât ve terâcim kitaplarının yapısı ve içeriği başka ilim dallarında telif edilen tabakât kitaplarını da oldukça etkilemiştir. Söz gelimi bir sûfi tabakâtında, tercemesi verilen kişinin cerh-tadil durumuna, hadis rivayet ettiği kişilere, kendisinden rivayet edenlere ve rivayet ettiği hadislerden örneklere yer verilmiştir. Dünya tarihi ve genel tarih kitapları da Hadis ilminin tesiri ile bir dönüşüm geçirmiş ve olay merkezli tarih yazımı, yerini büyük ölçüde tercemeler üzerinden tarih yazımına bırakmıştır. Bu kitaplarda yer alan tercemelerin yapısı ve içeriğinde Hadis ilminin etkisi bariz bir şekilde görülmektedir. Son olarak Nesep ilmi de Hadis ilminin tesiri ile büyük bir dönüşüm geçirmiştir. Esasında insanların soyunu ön plana çıkarmak ve ecdadı ile iftihar etmek amacı ile geliştirdiği Nesep ilmi sosyal değişimlerin etkisi ve Hadis ilminin tesiri ile tamamen yön değiştirmiştir. Râvileri meşhur olduğu nisbeleri ile kaydetmek ve birbirinden ayırt etmek Nesep ilminin temel amacı haline gelmiştir.