The Leading Name in the History of Ottoman Law: A Biographical Research on Timurtashi

Abstract

Hicrî X. (m. XVI.) Yüzyılda yaşayan Timurtâşî; akâid, fıkıh, fıkıh usulü, kelam ve Arap dili alanlarında eserler vermiş ve Hanefiler arasında meşhur olmuş bir fakihtir. Doğumu 939/1532-1533 yılında Gazze’de doğan Timurtâşî’ye doğum yerine nispetle el-Gazzî denir. Tam adı Ebu Sâlih Şeyhülislâm Muhammed İbn Abdullah İbn Ahmed İbn Muhammed İbn [Muhammed İbn] İbrahim [İbn Halil İbn Timurtâş] el-Umerî el-Gazzî et-Timurtâşî’dir. Osmanlı’da Kanûnî ve III. Mehmet dönemlerini görmesine rağmen Gazze’de yaşaması ve merkezden uzak olması sebebiyle devlet olaylarına uzak kalmıştır. İlmî amaçla Mısır ve Şam gibi ilim merkezlerini ziyaret eden fakih, döneminin tanınmış simalarından olan İbn Nüceym’e öğrenci olmuş ve hocasına ait fetvâları derlemiştir. Genellikle Tenvîru’l-ebsâr isimli eseriyle tanındığı için bu esere nisbetle “Sahibu Tenvîri’l-ebsâr” da denir. Kaleme aldığı bu eseri Haskefî ve İbn Âbidîn gibi tanınmış fakihler tarafından itibar görmüştür. Klasik dönemde pek çok esere nasip olmayacak bir ilgiye mazhar olan bu eser üzerine pek çok şerh ve haşiye yazılmıştır. Fetâvâ isimli eseriyle fetvâ ve fetvâ usülü alanında müftülere rehber olmuş, el-Vüsûl ilâ kavâidi’l-usûl adlı eseriyle de usûl-füru ilişkisini inceleyen tahrîcü’l-füru’ ale’l-usûl literatürüne katkıda bulunmuştur. 1007/1599 yılında Gazze’de vefat etmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Farklı alanlarda eğitim alan Timurtâşî; fıkıh, usul, kelam, tasavvuf, dil ve edebiyat alanlarına dair pek çok esere imza atan velud bir alimdir.