The Ideal State Conception in Abu'l Hasan al-Âmirî

Abstract

Bu çalışmada, Âmirî’nin ideal devlet tasavvuru ve iyi bir devlet yönetiminin oluşması yolunda tasavvur ettiği siyâset felsefesi tartışılacaktır. Klasik İslam filozofları siyâset felsefesini ahlâk ve mutluluk ilişkisiyle bağlantılı bir şekilde incelemişler ve eserlerinde birey-toplum-devlet düzleminde ilerleyen, biri olmadan diğeri olmayan yani bu düzlemlerin doğal olarak birbirilerini etkilemesinin kaçınılmaz olduğu iddiasını ortaya atan bir sistemi öngörmüşlerdir. Yine onlar ahlâk ve mutluluk bağlamından kopmadan ideal bireyi, ideal toplumu ve ideal devletin özelliklerini ele almışlardır. Fârâbî sonrası İslam siyâset felsefesinde iz bırakmış Âmirî de toplumu ve devleti erdemli olup olmamasına göre ikiye ayırmış olup Platon-Aristoteles-Fârâbî üçlüsünün siyâset anlayışlarını kendine özgü yorumlamak suretiyle ideal bir devlet tasavvuru ortaya koymuştur. İnsanın ihtiyaçlarını gidermek için yine doğası gereği zorunlu olan bir devlette yaşamak durumundadır. İşte bu devletin kurulması, yönetici olacak kişinin de gelişigüzel bir kişi olamayacağını savunan Âmirî devletin ulvî bir ikramla olabileceğini, yöneticinin de ilahî ikramla onu elde edebileceğini, hayırlı, mutlu bir devletin de yasalara dayanması gerektiğini belirtir. Âmirî’nin eserlerinde sunduğu Said Devletin tüm unsurları bireyden başlayarak aile, toplum ve yöneticilerin hikmete önem veren, ahlâki kemalin olduğunu bilen ve onu uygulayan, erdemleri sahip olan kişilerdir. Siyâseti halkın en yüce erdemlere ulaştırılması olarak tanımlayan Âmirî onun gayesini de en yüce mutluluk olarak açıklar. Yine filozof ideal devletin vatandaşlarının erdemlere, ahlâki olgunluğa ve en yüce mutluluğa ulaşmasına vesile olan erdemli başkana da önemli bir rol yükler ve onun tüm yönleriyle özelliklerini tartışır. Sonuç itibariyle Âmirî’nin ideal devlet anlayışı özellikle İslam kültürü, Grek felsefesi ve Fars siyâset düşüncesiyle beslenmiş olduğu iddiasından hareketle onun ideal devlet tasavvuru değerlendirilecektir.