The Idea of Working in Turkish Poetry in The Tanzimat Period: The Case of Namık Kemal, Ziya Paşa, Abdülhak Hâmid Tarhan

Abstract

Tanzimat Dönemi, Osmanlı devletinin bilimsel, ekonomik, askeri vb. yönlerden Batı toplumuna göre geri kaldığı ve ülkenin çağdaş medeniyetler seviyesinden uzaklaştığı bir zaman dilimidir. Bu dönemde girilen savaşlar kaybedilmiş, ülke her geçen gün daha fazla toprak kaybetmiş, teknolojik yeniliklerden haberdar olunamamış veya bu tür gelişmeler geriden takip edilmiştir. Tanzimat Dönemi aydınları, toplumsal problemlere karşı duyarlılık gösterir, yaşadıkları topluma karşı sorumluluk hisseder, halkı eğitmeyi ve bilinçlendirmeyi hedefler. Bu bağlamda sanatçıların duyarlılık gösterdikleri temalardan biri de çalışıp terakki etmek, ilim peşinde koşmak, İslamiyet kurallarından taviz vermeden Avrupa’nın ilim ve fenninden yararlanmak olarak tespit edilebilir. Bu çalışma Tanzimat Dönemi Türk şiirindeki “çalışma” fikrini irdelemeyi, şairlerin bu fikre nasıl yöneldiklerini ve bu düşünceyi nasıl ifade ettiklerini anlamayı amaçlamaktadır. Makalede örneklem olarak şiirlerinde bu tür konulara en fazla yer veren Namık Kemal, Ziya Paşa ve Abdülhak Hâmid Tarhan seçilmiştir. Çalışmada doküman analizi yöntemine başvurulmuş, belirtilen şairlerin bütün şiirleri incelenmiş, konuyla alakalı olan şiirler fişlenmiş ve tespit edilen mısralar ilgili bölümlerde kullanılmıştır. Çalışma neticesinde şairlerin çoğunlukla çalışma ile terakki arasında paralellikler kurduğu, gayret göstermenin başarıyı da beraberinde getirdiğini savundukları ve okurlarını şevke getirmeye çalıştıkları tespit edilmiştir. Bununla birlikte özellikle Ziya Paşa’nın kişisel yaşamından gelen bir karamsarlıkla dünyayı adaletin olmadığı bir yer olarak telakki ettiği ve çalışıp çabalayan kişilerin hak ettikleri makamlara ulaşamadıkları fikrini savunduğu da belirlenmiştir.