The Contribution of Bishops from the Communist States to the Doctrine of the Second Vatican Council in Respect of Church–State Relations

Abstract

Wkład biskupów bloku państw komunistycznych w nauczanie Soboru Watykańskiego II na temat relacji Kościół–Państwo
 Problematyka relacji Kościół–Państwo zawsze należała do delikatnych i skomplikowanych grup zagadnień. Na ich rangę i złożoność wskazuje chociażby fakt, że podczas pogłębiania i rozwijania współczesnej doktryny o społeczności kościelnej i wspólnocie politycznej przez Sobór Watykański II, pierwotnie nie przewidywano oddzielnego dokumentu regulującego to zagadnienie. Jednakże w efekcie umiejscowiono je w dwóch: deklaracji o wolności religijnej Dignitatis humanae i w konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes.
 W artykule przedstawiony został wkład biskupów bloku państw komunistycznych w nauczanie Vaticanum II na temat relacji Kościół–Państwo. Ograniczenie wypracowywania zasad tych relacji przez Sobór Watykański II do wystąpień i pisemnych uwag (animadversiones) jedynie biskupów-przedstawicieli z bloku Państw komunistycznych jest dla badanego zagadnienia celowe i istotne. W Państwach, w których panował ustrój oparty na reżimie totalitarnym, eliminowano jakiekolwiek pierwiastki religijne z życia społecznego, a walka z Kościołem stanowiła program władz państwowych. Dlatego biskupi na co dzień pełniący posługę kościelną w Państwach komunistycznych, dzięki własnemu doświadczeniu, mieli obowiązek unaocznić pozostałym biskupom świata rzeczywiste problemy, z jakimi Kościół powinien się zmierzyć. Swoim zaangażowaniem i głosem wpisali się w założenia Soboru realizowane pod hasłem aggiornamento, wskazując na uwspółcześnienie, odnowienie i dostosowanie działalności Kościoła do zmian, jakie dokonały się we współczesnym świecie. Efektem pracy biskupów z bloku Państw komunistycznych stało się m.in.: wyakcentowanie godności osoby ludzkiej, jako źródła wolności religijnej i przysługiwania wolności religijnej każdemu człowiekowi; określenie, że wolność ta oznacza również wolność człowieka od przymusu do działań sprzecznych z jego sumieniem; podkreślenie prawa rodziców do wychowywania dzieci w wierze; dostrzeżenie pluralizmu światopoglądowego i społeczności pluralistycznej, dla której należy stworzyć model relacji z Kościołem; uwzględnienie wzajemnej niezależności Kościoła i wspólnoty politycznej oraz konieczności ich współdziałania; wskazanie, że chrześcijanie mają swoje obowiązki jako członkowie Kościoła i obywatele Państwa.