System oświaty w Polsce wobec napływu dzieci-uchodźców wojennych z Ukrainy po 24 lutego 2022 roku

Abstract

Po 24 lutego 2022 roku nastąpił dynamiczny napływ dzieci z Ukrainy do Polski. Szacunkowe dane wskazywały na nawet 700 tys. dzieci (Straż Graniczna podawała, że do końca marca 2022 r. ogółem granicę przekroczyło 2,37 mln osób). Na około 500 tys. numerów zarejestrowanych już wówczas w systemie PESEL, niemal połowę (256 tys.) otrzymały osoby, które nie ukończyły 18 roku życia. Pod koniec marca do szkół zapisanych było 147 tys. dzieci, ale już wówczas, na skutek ustaleń z władzami ukraińskimi, uznano uczestnictwo w nauczaniu on-line organizowanym przez szkoły w Ukrainie, za równoznaczne z realizacją obowiązku szkolnego na terytorium Polski. Równolegle rozpoczęła się dyskusja nad modelem kształcenia dzieci z Ukrainy – pojawiały się różnorodne propozycje, od tworzenia osobnych szkół ukraińskich, organizowania tzw. oddziałów przygotowawczych lub modyfikacji ich formuły na tzw. klasy powitalne – tylko z intensywną nauką języka polskiego, po włączenie do regularnych klas, realizujących podstawę programową, ale ze wsparciem w postaci dodatkowych zajęć języka polskiego, zajęć wyrównawczych z przedmiotów nauczania czy zatrudniania tzw. asystentów międzykulturowych. Ze względu na subwencyjny system finasowania oświaty, także kwestie kosztów wprowadzania dodatkowych rozwiązań były podnoszone przez samorządy. W tekście dokonano analizy instytucjonalno-prawnej działań legislacyjnych i organiza- cyjnych centralnej administracji oświatowej i samorządowej, jak również identyfikacji głównych wyzwań w tym zakresie. Podstawę źródłową stanowiły akty prawne i dokumentacja władz publicznych, artykuły prasowe oraz materiały z prasy branżowej, związanej ze środowiskiem oświatowym i samorządowym, jak również z mediów społecznościowych. Zwrócono szczególną uwagę na deklaracje władz oświatowych w zakresie planowanych rozwiązań systemowych i działania legislacyjne oraz dyskurs dotyczący oceny wprowadzanych regulacji i stanu faktycznego, zbierający opinie środowisk oświatowych, jednostek samorządu terytorialnego czy też organizacji pozarządowych. W artykule przedstawiono stan prawny, bazując na danych dostępnych na koniec 2022 r. W głównej hipotezie przyjęto, że zasadniczy wysiłek organizacyjny i dydaktyczny podjęty został przez samorządy lokalne i społeczności szkolne, przy minimalnym udziale Ministerstwa Edukacji i Nauki, ograniczającym się do ogólnych deklaracji co do kierunków polityki państwa w tym zakresie i wprowadzania zmian prawnych, jednak nie zawsze korespondujących z postulatami samorządów i środowiska oświatowego.