Synergetyka a planowanie urbanistyczne i projektowanie architektoniczne

Abstract

O ile pojęcie synergii jako współpracy istniało w społecznościach ludzkich od zawsze, to rozumienie filozoficzne i techniczne jako współdziałania różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań, nadał XXw. (H. Van Lier 1962, H. Haken 1969, R. Buckmister Fuller 1969). Synergetyka to uogólnienie synergii, uniwersalna teoria i metodologia, której przedmiotem są prawa samoorganizacji świata. W Polsce pierwsze opracowania tematu pojawiają się w latach 70. (Kotarbiński, Lenartowicz, Pszczołowski, Böhm). W artykule przedstawiono trzy rodzaje synergii związane z projektowaniem architektonicznym / planowaniem urbanistycznym: 1) Synergia formy przestrzennej. Efektem jest ład przestrzenny, zorganizowane uformowanie elementów tworzące całość. 2) Synergia dialogu społecznego. Proces decyzyjny projektowania/planowania, obejmujący realizację i użytkowanie, wymaga udziału wszystkich interesariuszy. Efekt synergetyczny zależy od partycypacji społecznej. 3) Synergia ekonomii społecznej. Partnerstwo prywatno-publiczne, poprzez synergię prowadzi do efektu „dźwigni” w finansowaniu inwestycji. Udana partycypacja wymaga istnienia społeczeństwa obywatelskiego. W praktyce uzyskanie efektu wymaga katalizatora, behawioralnej interwencji publicznej (BIP) – pośrednika między interesariuszami, którymi są użytkownicy i zespołem projektowym/planistycznym/ realizacyjnym. Wynikiem działania projektowego/planistycznego jest krajobraz miasta, także terenów otwartych. Krajobraz pozwala na diagnozę dobrostanu gospodarki i społeczeństwa (Pawlikowski, Bogdanowski). Społeczeństwo obywatelskie przejawia patriotyzm pejzażu (Mackiewicz). Podano przykłady działań pozbawionych synergii, jak też z założenia synergetycznych.