Sugarbeet Industry in Turkey: Current Situation, Problems and Solutions in Terms of Political Ecology

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki şeker fabrikalarının özellikleri ile sosyo-ekonomik etkilerine politik ekoloji açısından bakmaktır. Veriler tarama yöntemiyle elde edilmiş; ülke karşılaştırmaları yapılmıştır. Çalışmanın ana veri kaynağı Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi (Türk Şeker A.Ş.) ve Pankobirlik’e ait verilerdir. Çalışma 1997-2019 arasında, Türkiye şeker sanayisinde önemli yeri olan ve Türk Şeker A.Ş. tarafından yönetilen otuz üç fabrikayı kapsamaktadır. Araştırma sonucunda şekerpancarı tarımının etkilediği sektörlerde düşüş ve şekerpancarı tarımı, hayvancılık sektörleri ile şeker endüstrisinde çalışan insanları etkilediği bulunmuştur. Şöyle ki, 1995-2000 arasında 25.174 köy şekerpancarı tarımıyla uğraşırken, bu rakam 2015-2019 arasında 8.384 köye düşmüştür. 1997’de şeker ihracatının olmadığı; 2010’dan itibaren ise 136.948.100 tonla ihracata başlandığı ve 2019’da ihracatın 15.306.850 tona düştüğü belirlenmiştir. Yine pancar ekim alanlarının 1.725.306 hektardan 449.029 hektara, pancar eken çiftçi sayısının 1995-2000 arasında 1.437.639 kişiden, 2019’da 224.459 kişiye düştüğü bulunmuştur. 2010’dan itibaren üretilen pancar 53.783.800 tondan 36.556.402 tona, üretilen şeker ise 7.362.637 tondan 4.760.563 tona düşmüştür. İstihdam verileri çalışan memurların 3.597 kişiden 571 kişiye, daimi işçilerin 9.145 kişiden 2.634 kişiye ve geçici işçilerin ise 8.007 kişiden 1.500 kişiye düştüğünü göstermektedir. Fabrikaların bir yıllık kapasiteleri 99.204 tondan 61.664 tona düşmüştür. Fabrikaların kapasitelerinin azalmasında yeni şeker politikaları sonucu çiftçilerin pancar tarımından uzaklaşması ve ekonomik getirisinin azalması etkilidir. Gelişen teknolojilerle, pancar toprakta daha az sürede yetişebilmesine rağmen pancar üretiminin azalması sağlıklı beslenme alışkanlıklarının gelişmesi nedeniyle değil, daha çok şeker sanayisinde politika değişikliğinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak, şeker politikaları kârı maksimize etme hesapları yanında jeososyopolitik açıdan da değerlendirme yapılarak belirlenmelidir.