Strata pieniężna pracownic w Polsce w związku z pełnieniem ról opiekuńczych

Abstract

Wprowadzenie: Pracownice i pracownicy w Polsce mają jednakowe prawo do wynagrodzenia oraz porównywalne prawo do zasiłków. Mimo tego to pracownice niezmiennie otrzymują statystycznie niższe wynagrodzenie od pracowników oraz dłużej i częściej są nieobecne w pracy z powodu wypełniania obowiązków opiekuńczych, za które otrzymują zasiłek. Zasiłek jest jedynie ekwiwalentem za czas ich nieobecności w pracy, więc co do zasady jest wypłacany w niższej wysokości niż wynagrodzenie, a to może dodatkowo zwiększać nierówności płacowe pomiędzy płciami. Wprowadzenie urlopu rodzicielskiego w 2013 r. miało m.in. ułatwić kobietom godzenie zobowiązań opiekuńczych z odpłatną pracą i tym samym wyrównać ich szanse na rynku pracy. W rzeczywistości zwiększyło to dysproporcje między pracownicami a pracownikami w nieobecnościach w pracy związanych z pełnieniem funkcji opiekuńczych. Cel: Zaprezentowane w artykule wyniki badań stanowią próbę weryfikacji, czy potencjalnie neutralne pod względem płci przepisy prawa w Polsce, w kontekście wyraźnego obciążenia pracownic zobowiązaniami opiekuńczymi, mogą powodować występowanie tzw. kary opiekuńczej. Jest to szczególnie istotne w kontekście wprowadzenia w 2023 r. tzw. dyrektywy rodzicielskiej i work-life balance. Analiza ta tym samym wypełni dotychczasową lukę badawczą.Metoda i materiały: Zastosowano metodę hipotetyczno-dedukcyjną. Przeprowadzono krytyczną analizę piśmiennictwa dotyczącego nierówności płacowych w kontekście kary opiekuńczej oraz ekonomiczną analizę przepisów dotyczących ubezpieczenia chorobowego, zasiłków macierzyńskiego i opiekuńczego. Wykorzystano także dane statystyczne z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) dotyczące lat 2012–2018, przedstawiające pracowników z kodem tytułu ubezpieczenia 01XX, uwzględniające wszystkich pracowników pobierających zasiłki za opiekę nad osobami zależnymi, nie tylko pracownice-matki i pracowników-ojców.Wyniki: Rozszerzenie prawa do zasiłku macierzyńskiego i wprowadzenie urlopu rodzicielskiego miały na celu równomierne podzielenie obowiązków opiekuńczych między kobiety a mężczyzn. Jednakże w praktyce te polityki mogą przyczynić się do zwiększenia nierówności płciowej, ponieważ kobiety nadal doświadczają strat finansowych związanych z nieobecnością w pracy z powodu opieki nad dziećmi, a także z powodu strukturalnych nierówności płacowych między płciami. Ponadto nieodpłatna praca opiekuńcza często nie jest odpowiednio szanowana i wyceniana, co może wprowadzać dodatkową „karę” dla osób wykonujących tę funkcję.