İstanbul Şehremaneti’nin 1335 (1919) Yılı Bütçesi

Abstract

Osmanlı Devleti’nin mali ve idari yapısı Tanzimat’tan itibaren önemli bir dönüşüm süreci yaşamıştır. Bu bağlamda öne çıkan öne iki olgu bütçe ve yerel yönetimler olmuştur. Daha önce de gelir ve giderlerini kaydetme kültürü olmakla birlikte bu dönemde ilk kez batılı anlamda bütçeler hazırlanmıştır. 1854’te kurulan Şehremaneti hemşehrilerinin yerel ihtiyaçlarına cevap verme serüvenine koyulmuştur. Böylelikle bu iki olgu yani bütçe ve yerel yönetimler bir ihtiyacın sonucu olarak kesişmişler ve Şehremaneti Bütçeleri olarak kendinden söz ettirmeye başlamışlardır. İstanbul için 1918-1919 dönemi, birinci işgalin yaşandığı dönem olması nedeniyle öne çıkmaktadır. Şehremaneti’nin Milli Kütüphaneden temin edilen 1919 (1335) mali yılı bütçesi bu döneme aittir. Çalışmada Şehremaneti’nin 1919 yılı bütçesi incelenmiş ve bu kritik yılda dönemin mali tevzin anlayışı içinde belediye bürokratlarının mali kaygıları, bütçe hazırlama çabaları ve gelir ve gider kalemlerinden yola çıkarak mütareke dönemi başkentinin sosyal ve ekonomik yapısının izdüşümleri üzerinde durulmuştur. 1919 yılı Şehremaneti bütçesi, belediyenin sunduğu hizmetlerin yasal dayanağı olan bütçeyi, gerçeğe uygun, çok boyutlu ve tartışmacı bir anlayış içinde hazırlama çabasını ortaya koymaktadır. Makaleyle dönem hakkında çalışan iktisat tarihçilere, makro çalışmalardan farklı olarak, mikro tahliller yapma konusunda katkı sağlanması umulmaktadır.