Stadsvernieuwing en utopie in Brussel : van ideaal naar realiseerbaar ?

Sofie Vermeulen

doi:10.4000/belgeo.8753

Abstract

Urban projects are central to contemporary urban regeneration and urban visioning/imagining. However, the relationship between vision and the realisation of projects remains problematic. In most of the discipline of urban planning in Brussels -and thus part of the built environment- the vision remains largely invisible, opaque or contradictory. In this article we intend to clarify the relationship between the visionary aims and the actual design of urban spaces. A first focus lays on the imagining process through the development of an analytical framework to qualify and legitimize urban projects. Utopia and heterotopia will be used to coin the relationship between the abstract character of the impossible and more pragmatic elements of a good urban project and a powerful urban vision. The second objective of the article is an analysis of interfaces/connections between different concepts and their use in practices. These connections can be described by looking at three interfaces in the chain: utopia- heterotopia-vision-project. Three Brussels cases are evaluated on their qualitative characteristics of a good urban project as described in The century of the city. City republics and grid cities, the Flemish White Paper for Urban Policy (Boudry et al., 2003), the subject visioning process, heterotopian characteristics and underlying utopian potential. Mutual comparison of these cases showed that if an urban project responds to more qualitative criteria of a good urban project, the higher its utopian potential is. One of the most remarkable and challenging conclusions is that concepts like utopia and heterotopia comport strong elements to deploy a sustainable and powerful vision on urban (renewal) projects in Brussels. Further research includes fine tuning of these turning points and a more elaborate application on more cases from the international development zones-plan proposed by the Brussels Capital Region.

Highlights

A century during which the vast majority of the world's population will have to live in urban environments cries out for images of the good city. (Friedmann, 2000, p. 464)
Wanneer komt een stadsproject op de politieke agenda, wie bezit genoeg macht, kennis en leiderschap om dit te doen, waar komen financiële middelen vandaan, welke belangen spelen mee, als ze al worden aangesproken, hoe spelen bewoners en passanten mee in het beslissingsproces, hoe zwaar wegen wettelijke beperkingen, welke ontwerpinstrumenten, -methodieken en -procedures worden gehanteerd
10 De preliminaire empirische analyse baseert zich op kwalitatief onderzoek via een vergelijkende case-study van 3 Brusselse stadsprojecten

Summary

Sofie Vermeulen

13 In The concept of Utopia toont sociologe Ruth Levitas via grondig literatuuronderzoek naar het gebruik van de term door zowel liberale en marxistische theoretici aan, dat een aantal aspecten en functies van het concept steeds weer terug komen. 15 Om een verband tussen utopie (en het onmogelijke) en een gerealiseerd stadsproject te leggen, benadrukken we zes opvallend weerkerende karakteristieken van het door de Franse filosoof Foucault gevormde concept heterotopie vanuit zijn perceptie, en vanuit de betekenissen door anderen gegeven. Dit laatste laat ons toe een verband te leggen tussen het onmogelijke typerend voor het concept utopie, naar de gerealiseerde utopie waarover Foucault spreekt bij het identificeren van de heterotopie. Vertaald naar de stedenbouwkundige planningspraktijk, biedt zo’n heterotopische ruimte, een plaats waarin reële ontwerpen voor een stadsvernieuwingsproject, geconfronteerd kan worden met een grondig begrip van de socio-economische ruimte waarin deze site zich bevindt.

Kenmerken functies

Algemeen besluit