SOME OCCURENCES OF NEGATION IN TURKISH

Abstract

Kutupsallık bilgisel nesnel kiplik çerçevesinde tanımlanmaktadır. Bilgisel kiplik ise konuşucunun bir olay-durumunun gerçekleşip gerçekleşmemesinden emin olup olmadığını kodlamayı sağlamaktadır. Dik bu tanımlamalardan hareketle olumsuzluğun anlambilimsel ve edimbilimsel açıdan ele alınması gerektiğini ve daha kapsamlı bir olumsuzluk türü ölçeği oluşturulması gerektiğini ileri sürmektedir. Buna göre tümce, önerme, yüklemleme, yüklem ve kurucu olmak üzere beş çözümleme düzeyi belirlemiştir. Edimzsözel olumsuzluk, edimsel eylemlerin olumsuzlanmasıyla elde edilmektedir. Önermesel kutupsallıkta, konuşucu bağlamda verilen ya da sezdirilen, olumlu ya da olumsuz bir önermeyi onaylamakta ya da reddetmektedir. Her iki durumda da konuşucu önermenin doğruluğu hakkındaki kişisel değerlendirmesini sunar. Yüklemlemenin olumsuzlanması ise,belli bir olay durumunun gerçekleşmemesinin nesnel olarak sunulduğu bir yapı olarak kabul edilmektedir. Bu tür olumsuzluk yalnızca yüklem üzerinde etkilidir ve eğer bu yüklem bir yüklemlemede kullanılırsa önermeyi olumsuz yapamamaktadır. Olumsuz bildirimlere ulaşmanın çok farklı bir yolu da kurucu olumsuzlama ya da sıfır-niceleme yoluyla olumsuzluktur. Bu ayrımlar göz önünde bulundurulduğunda, çalışmanın amacı dillerdeki olumsuzluk olgusunun İşlevsel Dilbilgisi (Dik 1997) çerçevesinde nasıl açıklandığının ortaya konması ve bu bağlamda Türkçedeki kimi olumsuzluk görünümlerinin açığa çıkartılması olarak belirlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda öncelikle olumsuzluğun ne olduğu ve hangi düzlemlerde işlediği ele alınacak, ardından Türkçedeki olumsuzluk incelenecektir. Türkçenin olumsuzluğu Dik’in belirttiği 5 düzlemde de kullandığı gözlemlenmiştir. Ancak Türkçede olumsuzluk üzerine yapılan çalışmaların daha çok {-mE} ve {değil} birimleri üzerine odaklanması özellikle yüklem ve kurucu düzeyindeki olumsuzluğun incelenmesini geri plana itmiştir.