Sequential, Connected Sentences in Eastern Balkan Turkic Dialects

Abstract

Genel olarak ağızlar, konuşma dillerinin bölgelere göre ses ve şekil olarak farklılık gösteren kolları olarak tanımlanmaktadır. Ağızlar, o dilin tarihi gelişiminin canlı belgeleridir. Bu bağlamda bir dilin eksiksiz olarak anlaşılması ağızların doğru incelenmesine bağlıdır. Günümüzde ağız çalışmaları, hem yeni verilerin toplanması hem de toplanmış veriler üzerinden sürdürülmektedir. 
 Türkiye’de ağızlar üzerine çeşitli çalışmalar yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir. Bu çalışmalar içerisinde Balkan Türk ağızları önemli yer tutmaktadır. Balkan Türk ağızları, XIV. yüzyılda Anadolu’dan gelerek bölgeye yerleşen Osmanlı Türklerinin çeşitli şartlar altında oluşturduğu ağızlardır. Bu ağızlar, doğal olarak çeşitli nedenlerden dolayı farklı kültürlerle etkileşim sonucu kendi içerisinde dallanıp budaklanmıştır. Türkiye Türkçesi ağızlarının bir uzantısı olan Balkan Türk ağızları, Doğu ve Batı Balkan Türk ağızları olarak ikiye ayrılmaktadır. Balkan Türk ağızlarıyla ilgili yapılan çalışmalarda daha çok ses ve şekil bilgisini temel alan çalışmaların ön planda olduğu, söz dizimi alanında fazla çalışma olmadığı dikkat çekmektedir. Söz dizimi, bir dilin yargısız anlatım bilimi olan kelime gruplarıyla, yargılı anlatım birimi olan cümlenin yapısını, işlevini, anlam özelliklerini inceleyen dil bilimi dalıdır. Sıralı, bağlı cümleler, çeşitli anlam özellikleri, bağlama edatları ve ortak ögelerle bağlanan cümle yapısıdır. Yazılı dilde olduğu gibi ağızların cümle yapısı da o dilin gelişim süreci ve çeşitli faktörlerden etkilenmektedir. Yazılı dille mukayesede konuşma dilinde bu değişimi incelemek daha kolaydır. Bu bağlamda konuşma dilindeki metinlerden hareketle sıralı, bağlı cümle yapısının incelenmesi ve yazılı dille mukayesesi bir dilin gösterdiği değişimi izlemek açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada Doğu Balkan Türk ağızlarında (Yunanistan Gümülcine, Güney Doğu Bulgaristan, Bulgaristan Silistre, Edirne Süloğlu) sıralı, bağlı cümle yapısı incelenmiştir. Bu bağlamda kaynak olarak bu ağızlar üzerine yazılmış kitap ve tezlerin metin kısmı çalışmamızın ana eksenini oluşturmaktadır. Bu çalışmalardaki metinler incelenerek sıralı ve bağlı cümle yapısı tespit edilmeye çalışılmıştır.