Rūzbihān al-Baqlī’s Effort to Legitimize the Shaṭaḥāt of the Sūfīs: “Shaṭaḥāt” in the Holy Qur’ān, Hadīth and Sayings of the Companions

Abstract

Dinin zâhirî ahkâmına aykırıymış gibi görülme, kapalılık ve anlaşılmazlık, şathiyelerin genel özelliğidir. Bu nedenle sûfîler, şatahâtın şerîate muhalif olmadığını göstermek, kapalılığı ve anlaşılmazlığı ortadan kaldırmak için şerhler yazmışlardır. Bu sûfîlerden birisi de Rûzbihân-ı Baklî’dir (ö. 606/1209). Bu makale, Baklî’nin Kur’ân-ı Kerîm, hadis-i şerîf ve sahâbe sözlerinde şatahât olduğunu belirttiği ifadelere dair yapmış olduğu yorumlarını konu edinmektedir. Makalemiz, Şattâh-ı Fars veya Şeyh-i Şattâh gibi isimlerle nitelendirilen Baklî’nin şathiye olarak ele aldığı âyet-i kerîme, hadis-i şerîf ve sahâbe sözlerini makul bir çerçevede şerh edip etmediğini ve yaptığı yorumlarla sûfîlerin şatahâtını meşrûlaştırma çabasında ne derece etkili olduğunu ortaya koymayı hedeflemektedir. Baklî’nin eserlerinde zikrettiği âyet, hadis ve sahâbe sözlerine dair yapmış olduğu yorumlarının analiz edilerek araştırmacıların istifadesine sunulması, bilimsel açıdan önem arz etmektedir. Çalışmanın neticesinde, Baklî’nin şatahât kabilinde değerlendirdiği âyet, hadis ve sahâbe sözlerini sade ve yalın bir şekilde izah ettiği görülmüştür. Onun bu çabasının, eserinde yer verdiği sûfî sözlerinin mâzur görülme sebeplerini gösterme ve daha anlaşılır kılması açısından bir ön hazırlık mâhiyetinde olduğu ifade edilebilir.