Środowisko byłej Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech a aparat bezpieczeństwa publicznego w latach 1945–1950 (zarys problemu)

Abstract

Artykuł analizuje skalę zainteresowania i wykorzystania przez Urzędy Bezpieczeństwa województwa śląskiego przedwojennych działaczy polskich ze Śląska Opolskiego, zrzeszonych do 1939 r. w Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech. Do prezentacji tego zagadnienia posłużyły zachowane materiały policji politycznej z lat 1945–1950 różnego szczebla oraz literatura przedmiotu. Już przed wojną działacze opolskiej mniejszości polskiej byli z różnych względów (szpiegowskich, działalność polityczna) obiektem zainteresowania polskich służb specjalnych (przede wszystkim II Oddział Sztabu Generalnego Wojska Polskiego – wywiad). Także po wojnie grono to z innych względów stało się obiektem oddziaływania komunistycznych służb specjalnych, przede wszystkim policji politycznej. Głównym powodem zainteresowania członkami tej grupy były ich przedwojenne związki polityczne oraz powojenne zaangażowanie polityczne przedstawicieli tego środowiska, przede wszystkim w działalność Polskiego Stronnictwa Ludowego. Nie bez znaczenia był również fakt, że przedstawiciele tego środowiska byli naturalnymi liderami politycznymi ludności rodzimej. Jeśli przed wojną zaangażowanie się przedstawicieli ZPwN wynikało z pobudek patriotycznych, to po wojnie werbunki były zazwyczaj wymuszane, czy to za pomocą bezpośredniego zagrożenia życia werbowanych bądź zagrożenie dla członków ich rodzin wysiedleniem do Niemiec. Od końca lat 40. szantażowano niektóre osoby przedwojennym zaangażowaniem.