Religieuze co-existentie en de publieke kerk. Walcheren en Staats-Vlaanderen, 1602-1630

Michal Bauwens

doi:10.18352/bmgn-lchr.7378

Abstract

Religious Co-Existence and the Public Church: Walcheren and Flanders of the States, 1602-1630During the past decades, the study of religious tolerance has shifted from its earlier focus on philosophical and legislative sources to a focus on daily practice, making use of detailed case studies. This article partly traces this historiographical shift by focusing on a locality in Zeeland. Although the Dutch Republic was renowned for its tolerance, Zeeland somehow was neglected in the historiography on religious tolerance. Whereas many studies have neglected the role of ecclesiastical organizations – or assumed that they played only a negative role in the space for religious co-existence – this article argues that these organizations in fact played a crucial role. For this reason, I have chosen to investigate the ‘classis Walcheren’ (the ecclesiastical assembly responsible for the region Walcheren and the Flanders of the States) during the first thirty years of the seventeenth century. This institution, which brought together all the reformed preachers of the region, had a strong influence on the churches, but also on society as a whole. Asking what exactly the ambitions and function of the classis and the reformed churches were, allows their impact on religious co-existence to be understood.

Highlights

Religious Co-Existence and the Public Church: Walcheren and Flanders of the States, 1602-1630 During the past decades, the study of religious tolerance has shifted from its earlier focus on philosophical and legislative sources to a focus on daily practice, making use of detailed case studies
The Dutch Republic was renowned for its tolerance, Zeeland somehow was neglected in the historiography on religious tolerance
Whereas many studies have neglected the role of ecclesiastical organizations – or assumed that they played only a negative role in the space for religious co-existence – this article argues that these organizations played a crucial role

Summary

Drie verweven machtsverhoudingen

De macht van de classis was in de vroegmoderne Republiek zeker niet vanzelfsprekend. Aan het einde van de zestiende en het begin van de zeventiende eeuw weigerden magistraten in steden als Haarlem, Gouda. Tegelijkertijd geven de acta aan dat de classis zowel in puur kerkelijke zaken als voor de uitwerking van haar maatschappelijke ambities sterk afhankelijk was van de overheid. Als gevolg hiervan kon een conflict dat op het eerste gezicht een dispuut tussen Kerk en Staat leek, ook een intern kerkelijk conflict zijn waarin politieke figuren een kant kozen.[24] Anderzijds konden de doelstellingen van kerkelijke instellingen en regenten met elkaar in conflict komen. Het optreden van de classis en kerkenraden kenmerkte zich door een zekere mildheid: beide instellingen probeerden de lidmaten zo lang mogelijk te behouden, tuchtprocedures konden jaren bauwens aanhouden en excommunicaties waren uitzonderlijk. Met uitzondering van de lidmaten die voor een andere confessie kozen, waren er in de drie eerste decennia van de zeventiende eeuw slechts twee feitelijke excommunicaties onder de classis Walcheren. Omdat de praktijk van religieuze tolerantie en intolerantie zich uiteindelijk in deze laatste machtsverhouding manifesteert, zal nu dieper op de relatie kerk-samenleving ingegaan worden

Publieke kerk voor iedereen?

Daarmee gaf deze stroming de gereformeerde kerken een ideologische basis

Ruimte voor dissidentie