Abstract
<p>W połowie XVIII w. sytuacja Rzeczypospolitej Obojga Narodów była bardzo trudna. Rzeczpospolita traciła swoją pozycję w Europie i musiała zmierzyć się z problemami wewnętrznymi. Stąd też nie jest zaskoczeniem, że po śmierci króla Augusta III główna frakcja polityczna – Familia (Czartoryskich) – rozpoczęła ambitny program reformy państwa. Jednym z najpoważniejszych problemów Rzeczypospolitej było to, że rządy saskie pozostawiły skarb państwa polsko-litewskiego w opłakanym stanie, dochody skarbu wynosiły ok. 8,5 mln zł. Poziom podatków był niski, a stany uprzywilejowane były w dużej mierze zwolnione z płacenia podatków.</p><p>Przedelekcyjny Sejm konwokacyjny w 1764 r., kontrolowany przez zwolenników Familii, zreformował istniejące podatki oraz wprowadził nowe podatki i cła. Cło generalne, obejmujące również szlachtę i duchowieństwo, przyniosło w 1765 r. przychód rzędu 2,3 mln zł w Koronie. Niestety, król pruski Fryderyk II uznał, że cło generalne narusza postanowienia traktatu welawskiego z 1657 r. i zaczął pobierać własne nielegalne cła od polskich statków płynących Wisłą. W 1766 r. Rzeczpospolita musiała wycofać się z cła generalnego i przywrócić przywileje celne szlachty, ale jednocześnie wprowadziła nowy podatek od produkcji alkoholu (czopowe). Dokonanie lustracji królewszczyzn pozwoliło na zwiększenie wpływów z kwarty przeznaczonej na wojsko. Sejm zwiększył również wysokość pogłównego żydowskiego.</p><p>W rezultacie roczny dochód skarbu państwa polsko-litewskiego wzrósł do 13 mln zł. Oszczędności skarbowe wzrosły w ciągu roku z 19 000 złp do 1 800 000 złp. Reformy ceł i podatków z lat 1764–1766 miały istotny wpływ na wzmocnienie państwa polsko-litewskiego. Król Stanisław August Poniatowski i stronnictwo Familii chcieli kontynuować program reform państwa, lecz te plany zostały przerwane przez działania wojenne konfederacji barskiej i I rozbiór Rzeczypospolitej.</p>
Highlights
very difficult. The Commonwealth was losing its position in Europe
most serious problem of the Commonwealth was that Saxons reign left the Polish-Lithuanian treasury badly underfinanced
Friedrich II of Prussia founded that the duty violated the Treaty of Wehlau
Summary
W połowie XVIII w. sytuacja Rzeczypospolitej Obojga Narodów była bardzo trudna. Rzeczpospolita traciła swoją pozycję w Europie i musiała zmierzyć się z problemami wewnętrznymi. Z kolei na Litwie na punktualną płacę wojska miały składać się dochody z podymnego, hiberny, czopowego, szelężnego, pogłównego żydowskiego i cła generalnego w łącznej wysokości 2 046 000 złp. Tym samym całkowity dochód skarbu Rzeczypospolitej w omawianym okresie należy szacować na 8–8,5 mln złp rocznie. Podobne wnioski były formułowane również przez współczesnych, dlatego w literaturze politycznej tego okresu sprawa reform skarbowych była jednym z częściej poruszanych zagadnień. Już za rządów Augusta II utworzono na wzór pruski specjalny organ pod nazwą Kamera do Zarządu Skarbem Królewskim, jednak królewskie plany reformy skarbu Rzeczypospolitej „na wzór pruski” nie zakończyły się sukcesem. Po objęciu tronu przez Augusta III propozycje reform skarbowych i aukcji wojska podnoszone były m.in. Mimo tych niepowodzeń idea gruntownej reformy skarbu Rzeczypospolitej była nadal żywa w środowisku „Familii”, lecz jej realizacja mogła nastąpić dopiero po śmierci Augusta III27
Sign-in/Register to view highlights & summary Sign-in/Register to access full text options 
Talk to us
Join us for a 30 min session where you can share your feedback and ask us any queries you have
Schedule a callMore From: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
Disclaimer: All third-party content on this website/platform is and will remain the property of their respective owners and is provided on "as is" basis without any warranties, express or implied. Use of third-party content does not indicate any affiliation, sponsorship with or endorsement by them. Any references to third-party content is to identify the corresponding services and shall be considered fair use under The CopyrightLaw.
