Recitations Preference Method of Mutawatir Qıraats Imams

Abstract

Özet
 Bu çalışmada tercîhin konusu, kavramsal alanı ve tarihi süreci ile birlikte mütevatir kıraat imâmlarının farklı okumalarının tesbit ve tercih yöntemleri ele alınmıştır. Kur’ân lafızlarının farklı şekilde eda edilmesi vahyin nüzul döneminden itibaren başlamıştır. Az da olsa, erken dönemde Ashap arasında Kur'ân’ın farklı okumaları hususunda tartışmaların olduğu görülmektedir. Kendi okuyuşunu daha güzel gören veya arkadaşlarının okumalarından haberi olmayan ashaptan bazılarının bu farklı kıraatleri Hz. Peygambere götürmeleri bu hususa işarettir. Nitekim Allah’nın “Kur’ân’dan kolay gelenini okuyun” (Müzzemmil, 73/20) emri ve Rasûlullah’ın “ondan kolayınıza gelenini okuyun” hadisi farklı okuma ruhsatı ile birlikte tercihi de içinde tazammun etmektedir. Medine döneminde Kureyş lehçesinden ayrı lehçeler de kullanan Arap kabileleri ve Arap olmayan başka milletlerden İslâma girenler Kureyş lehçesi ile inen Kur’ân’ı telaffuz etme ve anlama konusunda bir takım zorluklarla karşılaşıyorlardı. Ortaya çıkan bu ciddi sorunu gidermek isteyen Hz. Peygamber’e yedi harf ile okuması ruhsatı verildikten sonra kıraat farklılıkları görülmeye başlanmıştır. Tercîh ve ihtiyar kavramları kıraat imâmlarının seleflerinin kıraatleri içinden seçtikleri ve bu suretle delilleriyle birlikte kendi kıraatlerini oluşturma süreçlerindeki uygulamalarını ifade etmektedir. Hüccet ilminde, başka kavramlar ile birlikte, en çok kullanılan kavramlar ihtiyâr, tercih ve ihticâc kavramlarıdır. İhticâc, deliller ve hüccetler öne sürerek farklı kıraatler arasından birini tercih etmeyi ifade eden bir kavramdır. Nitekim kıraat ulemasının bu husustaki eserleri incelendiğinde imâmların, kıraat farklılıkları ile ilgili Kur’an’dan, sünnetten, Mushaflardan ve dil kurallarından deliller ileri sürerek tercîhlerde bulundukları görülür. Kıraat ilminde ulemâ, başta hüccet olmak üzere, illet, delil gibi başka bazı kavramlar da kullanılmıştır. Gerek tabiinden kıraat alanında öne çıkan kurra olsun gerekse mütevatir kıraat imamları olsun sahih kıraat kriterleri doğrultusunda âyet, sünnet, Mushaf, sened ve dilden deliller getirerek tercihlerini oluşturmuşlardır.