Polsko-litewskie dziedzictwo kulturowe – różnice w świadomości społecznej. Perspektywy zbliżenia dzięki wspólnym bohaterom narodowym na przykładzie Michała Kleofasa Ogińskiego

Małgorzata Gumper

doi:10.14746/se.2021.60.13

Abstract

The uncomfortable situation of Poles in Lithuania is, among other things, the effect of Lithuanian historical education. Excerpts from the textbook on the history of Lithuania show diametrical differences in contemporary ideas about the past of both nations. Shared heroes are useful to overcome prejudices of the previous century (which affect the image of 1385-1795). One of them is Michał Kleofas Ogiński, Lithuanian nobleman, a political activist during the last years of the Polish-Lithuanian Commonwealth and two decades after its collapse. He has the rank of a great national hero in Lithuania and Belarus but is valued in Poland above all because of his piano compositions. The analysis of fragments of his work Memoirs about Poland and Poles helps us to regard a representative of the noble nation from a different perspective. It makes us aware of the cohesion of Polish and Lithuanian national identity at the turn of the 19th century, helps us to appreciate the heritage of the past and offers a chance to build positive relations between us. Rectifying a distorted vision of history is a prospect for a mature partnership now and in the future.

Highlights

The uncomfortable situation of Poles in Lithuania is, among other things, the effect of Lithuanian historical education
One of them is Michał Kleofas Ogiński, Lithuanian nobleman, a political activist during the last years of the Polish-Lithuanian Commonwealth and two decades after its collapse. He has the rank of a great national hero in Lithuania and Belarus but is valued in Poland above all because of his piano compositions
The analysis of fragments of his work Memoirs about Poland and Poles helps us to regard a representative of the noble nation from a different perspective

Summary

Początki rozłamu i utrata poczucia wspólnego dziedzictwa

Zacząć wypada od zagadnienia spolonizowanej szlachty litewskiej, z położeniem nacisku na słowo polonizacja, które współczesna kultura poznająca na Litwie gotowa jest rozumieć analogicznie do germanizacji i ru-. (...) Niestety przekonaliśmy się zeń, że korzystając z moralnych dobrodziejstw wspólności polsko-litewskiej, (...) ragnecka „Auszra” wzięła sobie za równie nieszlachetne, jak bezskuteczne zadanie rozbudzenia patriotyzmu litewskiego przez podszczuwanie go przeciw Polakom. Tłumaczył wówczas nastawienie współczesne Litwinów wobec Polaków, odnosząc się do różnych momentów historii: Wilno nigdy nie było częścią Polski i zawsze było centrum Litwy. Miejsca dla Litwy tam nie było, choć od lutego 1918 roku Litwa proklamowała niepodległości ze stolicą w Wilnie. Jak nienaturalną sytuacją była dla urodzonych na Litwie Polaków anomalia wzajemnych walk polsko-litewskich: 15 Tamże. Że przytoczone cytaty dotyczą bardzo wczesnego okresu współpracy polsko-litewskiej, lecz dystans czasowy nie osłabia bynajmniej naznaczenia pejoratywnego, które w 1994 roku (data wydania podręcznika) zataczało nadal coraz szersze kręgi w edukacji historycznej. – Jagiełłę zwabili panowie polscy, którzy zaproponowali mu koronę króla Polski. (s. 107)

Unia lubelska i jej skutki w okresie poprzedzającym unię lubelską

Bohaterowie w służbie rehabilitacji kulturowej

Materiały zdigitalizowane