Ottoman Women Between Privacy and Profit

Abstract

Bu makale, seçkinler dışındaki Osmanlı kadınlarının modern dönem öncesinde iktisadi faaliyetlere ne düzeyde katıldıklarını ve bunun nedenlerini araştırmaktadır. Çalışmada Osmanlı kadınlarının ekonomik faaliyetlerde bizzat yer almalarının sınırlı kalmasının, vekil kullanmayı ya da yeterli düzeyde sermayeye sahip olsalar da ekonomik aktivitelerden uzak durmayı tercih etmelerinin, ihtiyaç durumları ve mahremiyet algılarına bağlı olarak oluştuğu iddia edilmektedir. Osmanlı kadınının ihtiyaç ve özellikle de mahremiyet algısının yöreden yöreye değişmesi, bu algının oluşumunda örfün önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir. Söz konusu iddiaları sınamak ve ilgili bulguları elde etmek için mevcut literatür yanında Evliya Çelebi Seyahatnamesi ve çok sayıda mahkeme kaydı kullanılmıştır. Bu kaynaklardaki veriler hem Osmanlı kadınlarının mahremiyet algısını kapsamlı bir şekilde tespit etmeye hem de çeşitli yollardan edindikleri para ve mal birikimini nasıl kullandıklarını belirlemeye imkân vermektedir. Bu çerçevede Osmanlı kadınlarının edindikleri malları genellikle satma eğiliminde oldukları, nakit paraları ise kocalarına verdikleri veya ev eşyası ya da mücevher alımında kullandıkları anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, kimi kadınların sınaî üretim süreçlerine katılarak veya pazarda satış yaparak aile ekonomisine katkıda bulunmaktan geri durmadıkları tespit edilmiştir. Çalışan kadınların büyük kısmının ise ev içi hizmetlerde istihdam edilmesi, Osmanlı kadınının mahremiyet ve kazanç çizgisinde birincisine yakın durduğunu ortaya koymaktadır.