Osmanlı İstanbul’unda Midye ve İstiridyenin Serencamı

Abstract

Bu makalede Osmanlı İmparatorluğu’nda midye ve istiridye sosyo-ekonomik ve sos-yo-kültürel açıdan incelenmiştir. İstanbul’da kadim zamanlardan 20. yüzyılın başları-na kadar en fazla midye ve istiridye yatakları Haliç’te yer almaktadır. 1908 yılında Haliç’te çevre kirliliğinden dolayı midye ve istiridye avcılığı yasaklanmıştır. İstan-bul’un diğer sularında midye ve istiridye avcılığı devam etmiştir. Ayrıca, makale dini inancın yemek kültürü üzerindeki etkisini İmparatorluktaki farklı inanca sahip halkla-rın midye ve istiridye tüketimi üzerinden ortaya koymaktadır. Midye ve istiridye İm-paratorluğun Hristiyan ahalisi tarafından bol miktarda tüketilmektedir. Müslüman ahali ise midye, istiridye ve benzeri deniz kabuklularına rağbet göstermemektedir. Osmanlı’da midye ve istiridye ile ilgili en temel sorun kaçak avcılıktır. Kaçak ve kont-rolsüz avcılık, midye ve istiridye popülasyonunun azalmasına hatta son bulmasına neden olmuştur. Kaçak avcılığın önüne geçmek için 1871 yılında ilk defa Midye ve İstiridye Nizamnamesi yayımlanmıştır. Osmanlı yöneticilerinin hür iradesiyle hazırla-nıp yayımlanan Midye ve İstiridye Nizamnamesinin temel kaygısı midye ve istiridye popülasyonunun devamını sağlamaktır. Deniz ürünlerinden alınan vergi gelirleri önce Rüsum-ı Sitte İdaresine sonrasında bu kurumun lağvedilmesiyle onun yerine ikame edilen Düyun-ı Umumiye İdaresine bırakılmıştır. Böylelikle Osmanlı Devleti içinde midye ve istiridyenin de yer aldığı deniz ürünleri üzerinde tek söz sahibi olma özelli-ğini kaybetmiştir. Düyun-ı Umumiye İdaresinin etkisiyle 1882 yılında hazırlanan ve yürürlüğe giren Saydiye ve Balıkhane nizamnamelerinin midye ve istiridye ile ilgili maddelerindeki temel kaygı ise vergi gelirleridir. Bu durum, 19. yüzyılın sonunda kolera salgını nedeniyle, midye, istiridye ve benzeri deniz ürünlerinin tüketimi yasak-landığında Düyun-ı Umumiye İdaresinin tepkilerinde açıkça görünmektedir.