Ointments, creams and gels in experimental and clinical oncology

Abstract

Maści, kremy, żele w onkologii doświadczalnej i klinicznej Leczenie pacjentów onkologicznych najczęściej utożsamiane jest ze stosowaniem chemioterapii, chirurgii oraz radioterapii. Z uwagi na bezpieczeństwo stosowania ich w porównaniu do klasycznej terapii systemowej, półstałe formulacje do stosowania zewnętrznego w onkologii zyskują coraz większe zainteresowanie wśród badaczy. Efektywna farmakoterapia miejscowa w onkologii, wykorzystująca półstałe formulacje, stanowi wyzwanie technologiczne dla farmaceutów. Struktura naskórka utrudnia penetrację hydrofilowych substancji przeciwnowotworowych do głębszych warstw skóry. Substancje aktywne pozostają w warstwie rogowej naskórka, która stanowi barierę fizjologiczną. Bariera jaką jest warstwa rogowa naskórka powoduje, że dotychczas zarejestrowano niewielką ilość preparatów stosowanych zewnętrznie, które są wskazane do leczenia przeciwnowotworowego. Celem niniejszej pracy była ocena dostępności terapeutycznej leków onkologicznych, zastosowanych w półstałych preparatach, głownie maściach, kremach i żelach. W pracy dokonano przeglądu piśmiennictwa w zakresie badań doświadczalnych i prób klinicznych oraz danych Urzędu Patentowego RP oraz Europejskiego Urzędu Patentowego weryfikujących użyteczność formulacji półstałych. Zwrócono uwagę na właściwości fizykochemiczne substancji czynnych, co warunkuje uzyskiwaną postać farmaceutyczną, a także na charakterystykę substancji pomocniczych. Badania koncentrują się na takich postaciach leków jak kremy (60%), żele (25%) i maści (15%). Miejscowe stosowanie leków o aktywności przeciwnowotworowej sprzyja zwiększaniu skuteczności terapeutycznej. Dzięki zastosowaniu farmakoterapii zewnętrznej, możliwe jest minimalizowanie ogólnoustrojowych skutków ubocznych, ukierunkowanie działania bezpośrednio na zmiany nowotworowe, osiąganie optymalnego stężenia substancji leczniczej w miejscu docelowym. Formy półstałe mogą być zalecane pacjentom, którzy nie kwalifikują się do zabiegów chirurgicznych lub chemioterapii systemowej. Szczególne zainteresowanie budzą kremy i żele wnoszące dobrze rozpoznawalne w onkologii cytostatyki, jak 5-fluorouracyl, paklitaksel, tamoksifen.