Obligatio naturalis w prawie daninowym? Uwagi o regulacji odpowiedzialności podatnika wobec zaniżenia (nieujawnienia) podstawy opodatkowania przez płatnika

Abstract

Przedmiot badań: Artykuł jest poświęcony konsekwencjom wprowadzenia do ogólnego prawa podatkowego ograniczenia odpowiedzialności podatnika w przypadkach zaniżenia lub nieujaw­nienia podstawy opodatkowania przez płatnika.
 Cel badawczy: Celem artykułu jest określenie struktury zobowiązania podatkowego podatnika w związku z ograniczeniem jego odpowiedzialności do wysokości zaliczek niepobranych przez płatni­ka, a także określenie charakteru prawnego tego ograniczenia. Autor ocenia również wpływ ogranicze­nia odpowiedzialności podatnika na odpowiedzialność podmiotów mogących odpowiadać za jego za­ległości podatkowe jako osoby trzecie, a ponadto poddaje analizie dopuszczalność dochodzenia przez płatnika od podatnika, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, zwrotu świadczenia uiszczonego na poczet zobowiązania podatkowego objętego ograniczeniem odpowiedzialności.1
 Metoda badawcza: Rozważania w pracy zostały przeprowadzone w oparciu o metodę dogma­tyczno-prawną i teoretyczno-prawną.
 Wyniki: Ograniczenie odpowiedzialności podatnika wobec zaniżenia lub nieujawnienia podstawy opodatkowania przez płatnika nie prowadzi do ukształtowania zobowiązania podatkowego jako zo­bowiązania naturalnego. W strukturze zobowiązania podatnika ograniczeniu ulega jedynie element w postaci odpowiedzialności, co oznacza, że wobec niewygaśnięcia samego zobowiązania zapłata podatku jest należna i nie prowadzi do powstania nadpłaty podatkowej. Taki stan rzeczy oddziału­je również na możliwość orzekania przez organ podatkowy o odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe podatnika. Wobec akcesoryjności i subsydiarności tej odpowiedzialności nie jest dopuszczalne wydanie decyzji wobec osoby trzeciej w granicach szerszych aniżeli wyznaczone kwotowym limitem odpowiedzialności podatnika. Decyzja wydana w szerszym zakresie byłaby z przyczyn prawnych niewykonalna. Z uwagi na cel ograniczenia odpowiedzialności podatnika, uiszczenie przez płatnika świadczenia związanego z jego wyłączną odpowiedzialnością nie rodzi jego roszczenia o zwrot kwoty odpowiadającej wysokości tego świadczenia.