O SYMULOWANEJ NAUCE, CZYLI O NIEKOMPETENTNEJ, NIEUDOLNEJ I NIEUDANEJ REKONCEPTUALIZACJI SPOŁECZNEJ, KULTUROWEJ, GOSPODARCZEJ I POLITYCZNEJ HISTORII I RZECZYPOSPOLITEJ, NIERZETELNYM POSTęPOWANIU HABILITACYJNYM I GROŹNYM POMRUKU METODOLOGICZNYM à LA OTWOCK

Abstract

StreszczenieW artykule zawarto ocenę książki Jana Sowy pt. „Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą” (TAiWPN UNIVERSITAS, Kraków 2011, ss. 572). Książka ta traktowana jest przez niektóre środowiska naukowe jako odkrycie „nowego paradygmatu badań w naukach historycznych”. Autorzy artykułu, będący historykami państwa i prawa polskiego, kwestionują wartość naukową tej pracy, kwalifikując ją jako przykład pseudonauki i naukowego pozoranctwa. Opisując stosunki gospodarcze, społeczne i polityczne w I Rzeczypospolitej (1572 – 1795) J. Sowa dopuszcza się rażących uchybień metodologicznych. W szczególności niezwykle często ignoruje fakty albo interpretuje je według z góry przyjętych założeń. Podjęta przez niego „rekonceptualizacja” odnosi się do wiedzy historycznej na poziomie podręczników licealnych, bez jakiejkolwiek wiarygodnej analizy źródłowej. Materiał historyczny wykorzystywany został wybiórczo z notoryczną ignorancją rzeczywistości. Za pseudonaukę należy uznać zwłaszcza rozważania poświęcone psychoanalizie polskiej przeszłości oparte na metodologii Jacque’a Lacana, w obliczu poddania jej w literaturze gruntownej krytyce w zakresie zastosowań matematyki (A. Sokal, J. Bricot). Fundamentalna teza J. Sowy o nieistnieniu państwa polskiego po 1572 r. (Rzeczpospolita Obojga Narodów jako „fantomowe ciało króla”) jawi się jako nonsens, wynikający z niezrozumienia teorii Ernsta Kantorowicza o dwóch ciałach króla: fizycznym i politycznym i fałszywej jej aplikacji do polskich realiów historycznych. Poprzedzająca I Rzeczpospolitą monarchia Jagiellonów nigdy nie była ciałem politycznym króla („jednoosobową korporacją”), lecz ciałem politycznym zbiorowym o uznanej osobowości prawnej (Corpus Regni, Corona Regni Poloniae). Nie ma wątpliwości, że Rzeczpospolita jako państwo istniała także po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, aż do 1795 r., a wolna elekcja czy liberum veto nie pozbawiały tego państwa realnego bytu prawnego. Teza o nieistnieniu I Rzeczypospolitej jako państwa nie opiera się na żadnej teorii państwa, a więc tym bardziej nie ma wartości naukowej. W pracy występują błędy rzeczowe, jak teza o trwałości granicy na Łabie i Dunaju. Aprioryczna założenie o wyższości monarchii absolutnej nad ustrojem monarchii mieszanej, jaką była I Rzeczpospolita, rozmija się tezami najnowszej historiografii. Wartość pracy jako samodzielnego dzieła naukowego podważają liczne zapożyczenia z prac innych autorów bez poszanowania autorstwa.