Mülkiye ile Hariciye Arasında Bir Ömür: Hariciye Nazırı Kürt Said Paşa [1834-1907

Abstract

Bu çalışmada Sultan II. Abdülhamid dönemi Hariciye Nazırlarından Mehmed Said Paşa’nın biyografisi ortaya konmuştur. Memuriyet hayatı Tanzimat devrinde başlayan Said Paşa’nın Mülkiye ve Hariciye arasında salınan kariyeri süresince müdahil olduğu olaylar incelenmiştir. Paşanın Mülkiye görevleri ve Hariciye nazırlıkları döneminde imparatorluğu ilgilendiren temel sorunlar ele alınmış, bu sorunların Said Paşa’nın kariyerine yaptığı etkiler tespit edilmiştir. Paşanın Mülkiye mesleği içindeki görev alanları imparatorluğun sınır bölgelerindeki mutasarrıflık ve vilayetlerden oluşmaktadır. Suriye Vilayeti Umur-ı Ecnebiye Müdürlüğü (politika memurluğu) görevinden itibaren stratejik önemdeki idari birimlerde ve teftiş komisyonlarında görev almıştır. Bu görevlerde edindiği birikim, paşayı Hariciye Nazırlığına taşımıştır. Said Paşa’nın Hariciye Nazırlığı dönemine ait temel meseleler Doğu Rumeli, Berlin Kongresi, Ermeni Meselesi ve zenci esir ticareti konularıdır. Yönetim gücünün Babıali’den Yıldız Sarayı’na geçtiği bir dönemde görev yapan Said Paşa’nın II. Abdülhamid idaresi içindeki konumu belirlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmayla Hariciye Nazırlığı gibi önemli bir makamda kesintisiz en uzun süre görev yapan devlet adamlarından biri olan Said Paşa’nın Tanzimat’tan II. Abdülhamid dönemine uzanan hayatı ve politik faaliyetlerine ışık tutulmuştur.