Mitorealizm 神实主义 Yana Lianke 阎连科. W kręgu realizmu magicznego, groteskowego i wewnętrznej prawdy o chińskiej rzeczywistości

Abstract

Artykuł jest poświęcony próbie definicji oraz analizie wiązadeł i cech dystynktywnych mitorealizmu – chińskiego konceptu literaturoznawczego zaproponowanego przez Yana Lianke (ur. 1958). Lianke występuje w artykule w podwójnej roli, raz jako twórca wielu wybitnych powieści współczesnych – w tym sześciu przełożonych w latach 2019–2023 na język polski (Sen wioski Ding, Kroniki Eksplozji, Czteroksiąg, Całusy Lenina, Dzień w którym umarło słońce, Sutra serca); dwa – jako autor pogłębionej refleksji na temat odmian realizmu i kazualności w literaturze (książka Faxian xiaoshuo). Rozważania Yan Lianke służą jako punkt wyjścia, a zarazem jako kontekst umożliwiający usytuowanie zjawiska mitorealizmu w historii literatury chińskiej zarówno w dawnej tradycji powieściowej, w opowiadaniach Lu Xuna, jak i przede wszystkim literaturze Nowego Okresu (głównie xungen wenxue i Mo Yana). Analiza sześciu powieści pokazuje, że mitorealizm jest rodzajem wehikułu artystycznego, który pozwala na odsłonięcie wewnętrznej prawdy o absurdalnej i chaotycznej rzeczywistości współczesnych Chin. Ponieważ jest to prawda skrywana przed rozumowym rozpoznaniem „wewnętrznej przyczynowości”, w dalszej części artykułu poszukuje się znajomych modeli i strategii literackich, aby objaśnić złożoność mitorealizm Yana. W tym celu najpierw omawia się podobieństwa i różnice między mitorealizmem i najbardziej zbliżonymi do niego realizmem magicznym i groteskowym, a potem – w części poświęconej para- i metatekstualności oraz strategiom narracyjnym i językowym – przytacza przykłady obecności elementów realizmu magicznego i groteskowego w mitorealistycznej powieści Yana. Interpretacyjne eksplikacje sześciu powieści, bogato ilustrowane przykładami poprzedza obszerny fragment na temat niejednoznaczności i roli autocenzury w omawianej kreacji Yana Lianke, który wykorzystuje aluzję, magię, groteskę, absurd i tryb alegoryczny do uporania się z traumą przeszłości oraz krytyką współczesnej rzeczywistości chińskiej.