‘MERDİVEN TEKMELEME’ METAFORU BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE KALKINMA TARTIŞMALARINA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Modern toplumsal dönüşümün başat kurumlarından biri olan ekonomi kurumu, özellikle Batı Avrupa toplumlarındaki endüstriyel dönüşümün sahneye çıktığı bir kurum olmuştur. Böylelikle bütün dünyayı sarmalamaya başlayan modern ekonomiyle birlikte gelişme ve kalkınma fikri de yaygınlaşmıştır. Özellikle modern gelişmeleri geriden takip eden Batı dışı dünya için hummalı ve panik halde bir kalkınma ödevi ortaya çıkmıştır. Ancak Batı dışı toplumlarda kalkınmanın imkânı ve nasıl olacağı konusu, sosyal bilimler ve sosyolojideki girift tartışmalara da neden olmuştur. Özellikle Batılı akademik çevrelerin ortaya koyduğu kuramsal çözümlemelerin ne kadar gerçekçi ve iyi niyetli olduğu konusunda giderek artan bir sorgulama kendini göstermektedir. Bu sorgulamaların bir örneği de Ha Joon Chang’ın kalkınmaya yönelik çözümlemeleridir. Chang, Friedrich List’ten ilhamla merdiven tekmeleme metaforlaştırmasını kullanmak suretiyle, Batının kalkınma konusunda Batı dışı toplumları yanlış yönlendirdiğini öne sürmektedir. Bu anlamda kalkınmanın daha sahih ve devlet kontrollü bir biçimini formüle etmektedir. Bu çalışma tarihsel ve sosyolojik veriler çerçevesinde kuramsal biçimde niteliksel bir yorumlama ve değerlendirmeye dayanmaktadır. Ayrıca çalışma, Chang’ın ortaya koyduğu formülasyondan hareketle, kalkınma ödevini sömürgecilik süreçlerinin dışında kendi iradesiyle ortaya koyan belki de tek ülke olan Türkiye’nin, Cumhuriyet’in başlangıç dönemlerinde doğru bir reçete uygulamasına rağmen ilerleyen süreçte Batı’nın önerdiği reçetelere boyun eğdiği yönünde bir değerlendirmeyi ortaya koymaktadır.