Mekânsal otokorelasyon ve kümeleme analizi yaklaşımı ile Göksu Çayı Havzası’nın (Sakarya Nehri Havzası) bütünleşik ve sürdürülebilir havza yönetim modeli

Abstract

Doğal ve beşeri ortam koşullarının yoğun etkileşim halinde olduğu havzalarda birçok kapsamdaçeşitli modellerle yönetim çalışmaları uygulanmaktadır. Bu araştırmanın amacı, coğrafi çeşitliliği,etkileşimleri ve potansiyel riskleri barındıran Göksu Çayı Havzası’nın farklı değişkenler üzerindenmekânsal otokorelasyon ve kümeleme analizine dayalı havza yönetim modelinin oluşturulmasıdır.Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) etkin kullanıldığı çalışmada, deterministik, kantitatif,korelasyon ve dağılış analizi yöntemleriyle çok basamaklı sistematik oluşturulmuştur. Havzanınbütün coğrafi unsurlarını, etkileşimleri, doğal dinamik işleyiş yapısını ortaya koymak ve ilişkiselolarak kümelenme dağılışını oluşturmak için birçok parametrenin analizleri ile dört ana değişken(alt model) üretilmiştir. Ana değişkenler, jeomorfolojik uygunluk-elverişlilik, yağış akış, çoklu-riskve arazi kullanım modellerinden oluşur. Her bir model karşılıklı olarak mekansal korelasyona tabitutulmuş ve havzanın kümeleme analizi dağılış verisi üretilmiştir. Beş farklı kümenin tespit edildiğiveri, sorun-risk potansiyeli ve sürdürülebilir-uygun kullanım potansiyeli açısından da analizedilmiştir. Daha sonra dağılış verisi, Lokal Moran’s I-Anselin testi ve Getis-Ord Gİ istatistiği ile anlamlılıkve kümelenme açısından test edilmiştir. Analizlerden, havzanın yüksek çerçevesini oluşturansahaların sürdürülebilir-uygun kullanım potansiyeline sahip kümelenme gösterdiği, İnegölOvası, Yenişehir kuzeyi ve Göksu Vadisi’nde sorun-risk potansiyeli yüksek kümelenmenin olduğutespit edilmiştir. Havzada sürdürülebilirliğin sağlanması için, ekolojik sahaların korunması, sel,taşkın, erozyon, heyelan tedbirlerin arttırılması, akarsulardaki su kalitesinin kontrol edilmesi veantropojenik baskı yoğunlaşmasının daha uygun alanlara yönlendirilmesi gerekmektedir.