Lutfi Pasha Mosque in Tire and his Waqf

Abstract

Osmanlı devlet adamı ve Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Lutfi Paşa (ölümü: 1563), veziriazamlıktan azledildikten sonra, 1544 yılında Batı Anadolu’da Aydın sancağının merkezi olan Tire şehrinde bir cami inşa ettirmiştir. Muhtemelen Arnavut kökenli bir devşirme olan Lutfi Paşa, Devlet idaresinde iken, menzilhâne şebekesi, kasapların durumu, irtişa ve madencilerle ilgili birçok ıslahat gerçekleştirdi. İlahiyat, ahlak, tarih ve şiir alanlarında eserler yazdı. Hem Dimetoka hem de Tire’de vakıflar kuran cömert bir hayırseverdi. Neticede 1563’te Dimetoka’da vefat etti. Onun biyografisi henüz tam olarak ortaya çıkarılamamıştır. Bu makalede, Lutfi Paşa’nın Tire’de yaptırdığı camiin Şubat 1544 tarihli bir kısmı Arapça bir kısmı da Türkçe yazılmış olan vakfiyesi değerlendirilmiştir. Söz konusu vakfiyede, Lutfi Paşa’nın Kanuni Sultan Süleyman devrinde Tire’de vali iken, burada bir cami ve medrese yaptırdığı yazılıdır. Paşa vakıf kurarak, Tire’yi su kanalları, bahçeler, hamamlar, hanlar ile imar etmiştir. Paşa, ölümünden sonra Allah’tan sevap kazanacağını düşünerek bu eserleri yaptırmıştır. Gerçekten de vakıf kurma yoluyla, Tire ve çevresini ticari olarak geliştirmiştir. O, cami, medrese, mutfak, şadırvan, suyolları, sofa ve diğer ticari binalar yaptırmıştır. Başka Osmanlı arşiv belgelerinden de anlaşıldığı kadarıyla, paşa, Kanuni Sultan Süleyman devrinin en zengin Osmanlı devlet adamları arasında yer alır. Onun kurduğu vakfın ticari faaliyetleri, on altıncı yüzyıl ortalarında Batı Anadolu şehirlerinin ticari hacmini doğrudan etkilemiş görünmektedir.