LITERARY ARTS IN THE DIWAN OF AMIR ABD AL-QADİR AL-JAZA'İRİ

Abstract

Emir Abdülkâdir el-Cezâirî, hem bir lider, hem bir mutasavvıf hem de şair kimliğiyle dikkatleri üzerine çeken tarihsel bir şahsiyettir. O, ince zekâsı, ilmi, cesaret ve savaşçı özelliği ile kendi zamanının parmakla gösterilen bir delikanlısı idi. Onun ailesi, dönemin Cezayir toplumunun en nüfuzlu ailelerinden biri olup Fransızların Cezayir’i işgali sırasında bu aile bağımsızlık mücadelesi önderliğini üstlenmiştir. Emir, babası Muhyiddîn b. Muhammed liderliğinde iki yıl Fransızlara karşı savaştıktan sonra, babası liderlik makamını ona bırakmıştır. O, savaş dehası ve cesareti ile Cezayir’in kurtuluş mücadelesinin simge ismi haline gelmiştir. Bu çalışmada onun şair kimliğinin yansıması olarak divanındaki şiirlerinin barındırdığı edebi sanatlar ele alınacaktır. Zira Emir Abdülkâdir’in divanına yapılan en büyük eleştiri, onun şiirlerinin diğer şairlerin şiirleri kadar edebi olmadığı ve daha sığ ve basit kaldığı yönündedir. Böylece hem Arap edebiyat tarihçileri hem de Türk edebiyat tarihçileri tarafından gereken ilgiyi görmeyen Osmanlı Dönemi Arap edebiyatına da ışık tutulmaya çalışılacaktır. Emir’in şiirlerini daha iyi değerlendirebilmek amacıyla onun hayatı hakkında kısa bilgiler verilmiş, sonra onun divanına yapılan tahkik ve baskılara değinilmiştir. Emir’in divanındaki şiirlerinde yer verdiği sanatsal örgüler incelenirken, yeterli ve kısa açıklamalardan sonra çalışmanın boyutu çerçevesinde birkaç örnekle değerlendirilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak, Emir’in divanındaki şiirlerin iddia edilenin aksine belagat unsurlarına ustaca yer verdiği görülmüştür.