Leśmianowski Orient w typografii i ilustracji "Ali Baby i czterdziestu zbójców"

Abstract

Zbior Klechdy sezamowe Boleslawa Leśmiana, napisany przez poete na zlecenie wydawcy, ukazal sie w 1912 roku. Od tego czasu klechda Ali Baba i czterdziestu zbojcow zostala wydana w Polsce lącznie z ilustracjami jedenastu ilustratorow (m.in. Edmunda Dulaca, Jana Lenicy czy Elzbiety Gaudasinskiej), ośmiokrotnie w tomie i w trzech edycjach osobnych; w wielu miejscach reedycje znacznie sie roznią. Pierwotnie wykorzystano gotowe ilustracje francuskiego artysty, dopasowując wzajemnie tekst i obrazki, w nastepnych edycjach artyści interpretowali znany juz utwor. Artykul poświecono prześledzeniu ilustrowanych edycji tej klechdy, zbadaniu, na ile osadzone są one w kulturze Bliskiego Wschodu i Persji, na ile w popularnej baśniowej fabule o Ali Babie i czterdziestu rozbojnikach, na ile zaś oddają Leśmianowską wizje i myśl filozoficzną. Analizie towarzyszą liczne pytania o inspiracje i wyobrazenia zarowno poety, jak i ilustratorow oraz wydawcow, a takze o interpretacje i rozumienie przez tworcow edycji Leśmianowskiej oraz cel poszczegolnych publikacji i obraz ich potencjalnych odbiorcow. Postrzegając ilustracje jako przeklad intersemiotyczny, zadano pytanie o ksztalt opowieści ujetej w obrazach, przyczyny i elementy owego przekladu, wybor rozwiązan graficznych, techniki czy stylu. Pojawiają sie tu takze kwestie osadzenia w stylu danego ilustratora, epoki i owczesnego rynku wydawniczego. Istotne jest przyjrzenie sie z perspektywy semantycznej roznego rodzaju relacjom slowa i obrazu, przeanalizowanie wybieranych przez poszczegolnych rysownikow elementow tekstu, ich konkretyzacji, dopelnien, decorum, dominant, hierarchii elementow itd., a takze kwestii wierności wobec tekstu. Z tych wszystkich elementow kazdy z ilustratorow tworzy bowiem wlasną opowieśc, odmienną orientalną i Leśmianowską przestrzen myśli, slowa i obrazu.