„Las to ojciec nasz…”. Inne spojrzenie na historię lasów Polski. Cz. III. Toponimy i antroponimy motywowane borami

Abstract

Oprócz nazw topograficznych (toponimów), które nawiązują do nieożywionych elementów środowiska (ukształtowanie terenu, typ gleby, obecność rzek, podmokłości itd.), jest wiele motywowanych roślinnością, czyli fitotoponimów, a zwłaszcza dendrotoponimów, gdy funkcję identyfikującą w terenie pełnią drzewa i krzewy. Dominującą rolę odegrały nazwy wywiedzione od lasu, niezależnie od jego typu, oraz drzew i krzewów liściastych. Celem pracy była ocena, w jaki sposób udział i przestrzenne rozmieszczenie jednostek nazewniczych z kategorii odborowych odzwierciedla udział rodzimych gatunków iglastych (sosna, świerk, cis, jodła, modrzew, jałowiec) w dawnych lasach Polski. Z ponad 15 tys. odleśnych nazw miast, miasteczek, wsi i różnych osad tylko 2033 (13,5%) przypada na toponimy borowe. Niemal 2/3 wszystkich nazw miejscowych tej kategorii (1318) posiada rdzeń Bor-/Bór-, najczęściej nawiązujący do boru bądź borówki, a zdecydowana większość z nich skupia się w kilku regionach Polski centralnej i południowo-wschodniej: MAZ, WLP, ŁDZ, MŁP, LBL, PDK i ŚWK. Na tych obszarach jest też najwięcej spośród ok. 340 toponimów (16,8% kategorii borowe), pochodzących od sosny i jej staropolskich bądź regionalnych nazw. Znacznie niższą frekwencję mają nazwy miejscowe motywowane świerkiem – 145 (7,1%), cisem – 112 (5,5%), jodłą – 76 (3,7%) i modrzewiem – 27 (tylko 1,3%), a od jałowca wywodzi się zaledwie kilkanaście toponimów. Analizę toponimów uzupełniono przeglądem odpowiadających im nazw osobowych (antroponimów) w ujęciu historycznym i współczesnym.