Kosmopolityczny monizm versus kosmopolityczny pluralizm: cynicyzm i stoicyzm – dwa filary moralnego kosmopolityzmu

Abstract

Przedmiot badań. Na przełomie XX i XXI w. kosmopolityzm stał się przedmiotem intensyw­nych badań. Jednym z kluczowych zagadnień będących przedmiotem zainteresowania jest pro­blematyka relacji pomiędzy narodową a kosmopolityczną tożsamością.
 Cel badawczy. Celem prowadzonego badania jest porównanie dwóch modeli kosmopolityzmu, dla których relacja ta stanowi centralny punkt odniesienia. Za najbardziej charakterystyczne i jed­nocześnie najlepiej ilustrujące tę kwestię autor uznaje koncepcje moralnego kosmopolityzmu re­prezentowane z jednej strony przez greckich cyników, a z drugiej przez stoików.
 Metoda badawcza. Korzystając z metody historyczno-porównawczej i krytycznej, artykuł przedstawia dwie starożytne odpowiedzi na to kluczowe pytanie. Koncepcja cyników zawiera monistyczny, podczas gdy koncepcja stoików pluralistyczny model relacji między tożsamo­ścią narodową i kosmopolityczną. Zgodnie z cynickim podejściem monistycznym lojalność wobec uniwersalnych, kosmopolitycznych „praw cnoty” ma zawsze pierwszeństwo przed lojalnością wobec lokalnej lub narodowej wspólnoty, podczas gdy oparta na idei oikeiosis pluralistyczna koncepcja stoicka daje pierwszeństwo raczej tożsamości lokalnej i narodowej niż kosmopolitycznej.
 Wyniki. Porównanie tych dwóch hellenistycznych koncepcji prowadzi do wniosku, że nacecho­wana radykalnym etycznym naturalizmem monistyczna postawa cynicka, choć psychologicz­nie mniej wiarygodna niż stoicka, jest moralnie spójna i nie prowadzi cynika do etyczno-psy­chologicznego rozdarcia. Natomiast pluralistyczna postawa stoicka, mimo iż zdecydowanie bardziej wysublimowana i psychologicznie znacznie bardziej wiarygodna, może wprowadzać element wewnętrznego konfliktu pomiędzy lojalnością wobec państwa i lojalnością wobec „praw cnoty” rządzących wspólnotą kosmopolityczną. Podkreślając za cynikami wierność wobec uniwersalnych praw cnoty, stoicy pragną bowiem jednocześnie pozostać lojalni wobec własnego państwa.